Eshe Nelson / The New York Times
İngiltere Başbakanı Rishi Sunak geçen hafta partisinin seçim bildirgesini tanıtırken, İngiltere ekonomisinin yılın başında beklenenden daha güçlü bir şekilde durgunluktan çıktığını ve enflasyonun önemli ölçüde yavaşladığını gösteren son verilerin de etkisiyle "Ekonomimiz gerçekten köşeyi döndü" dedi. Bu hafta açıklanan veriler iyimserliği haklı çıkararak tüketici fiyatlarının mayıs ayında bir önceki yıla göre yüzde 2 arttığını ve 2021'den bu yana ilk kez İngiltere Merkez Bankası'nın hedefine ulaştığını gösterdi. Bu aynı zamanda Sunak'ın başbakanlığa başladığı Ekim 2022'deki yüzde 11,1'lik orandan da çok daha düşük bir seviye.
Daha fazlası lazım
Pek çok ekonomist, on yıldan uzun bir süredir yavaş ekonomik büyüme, kronik olarak zayıf verimlilik, yüksek vergiler ve özellikle yetersiz finanse edilen ve aşırı zorlanan Ulusal Sağlık Hizmeti ile mücadele eden kamu hizmetlerinden sonra İngiltere'nin ekonomik yolunu değiştirmenin birkaç iyi ekonomik göstergeden daha fazlasını gerektireceğini savunuyor.
Anketler, gelecek ay yapılacak genel seçimlerde iktidardaki Muhafazakar Parti'nin 14 yıl sonra Downing Street'ten uzaklaştırılması yönünde bir istek olduğunu gösteriyor. Ancak muhalefetteki İşçi Partisi'nin milletvekilleri, kazanmaları halinde cesur değişikliklere çok az yer bırakan, hantallaşmış bir ekonomi devralacakları konusunda şimdiden uyarıda bulundu. Peki İngiltere bu noktaya nasıl geldi?
Kemer sıkmaya odaklanma
Muhafazakâr Parti 2010 yılında iktidara geldiğinde, ülke büyük mali krizin yaralarını sarıyordu. Borçlar daha da artmış ve ülkenin bütçe açığı savaş sonrası en yüksek seviyeye ulaşmıştı. Dönemin başbakanı David Cameron ve bakan George Osborne, vergi artışlarından ziyade hükümet harcamalarının azaltılması üzerinde durdu. Bunu, devlet dairelerinin bütçelerinde büyük kesintilere gidildiği kemer sıkma yılları izledi.
Mahkemeler, kütüphaneler ve toplu taşıma gibi hizmetler için yapılan harcamalar kesildi, ancak yatırım yapmak için ayrılan bütçeler de kesildi, okulların, hastanelerin ve hapishanelerin bakımı ve inşası yavaşlatıldı veya durduruldu. İşsizler ve düşük gelirliler için yapılan yardımlarda ciddi kesintiler yapıldı. London School of Economics'te ekonomist olan Anna Valero, İngiltere'nin oldukça ciddi bir kemer sıkma programı olduğunu söyledi. Valoro'nun söylediğine göre bu programın çok derin olduğu ve bu nedenle de toparlanmayı engellediği, ekonominin yatırım yapabilmesini engellediği tartışmasızdı.
Ekonomik durgunluk mirası
Pek çok ekonomist için son 14 yıl İngiltere'nin durağan verimlilik artışıyla tanımlanıyor. Çalışılan her saat karşılığında elde edilen ekonomik çıktı miktarı neredeyse hiç değişmedi. Bu, yaşam standartlarının temel belirleyicisi: Verimlilik arttıkça ücretler de artar. Britanya'da ücretler, enflasyondan arındırıldığında, 2007 yılı sonundaki seviyeleriyle aşağı yukarı aynı. Cambridge Üniversitesi'nde kamu politikası profesörü olan Diane Coyle, "Bunun ekonominin içine düştüğü oldukça derin bir çukur olduğunu kabul etmeliyiz. Pek çok ülkede verimlilik artışı daha düşük. Bizde ise hiç yok" dedi.
Bir araştırma kuruluşu olan Resolution Foundation'a göre, bu on buçuk yıllık ücret artışı kaybı ortalama bir işçiye yılda 10 bin 700 sterline mal oldu. Düşünce kuruluşu, orta gelirli Britanyalıların Almanya'daki akranlarından yüzde 20, Fransa'dakilerden ise yüzde 9 daha yoksul olduğunu tahmin ediyor.
Brexit'in kalıcı etkisi
Britanya'nın Avrupa Birliği'nden ayrılmasının ekonomik etkileri henüz ortaya çıkmamış olsa da, bu kararın maliyetinin bir kısmı şimdiden görülmeye başlandı. Referandumun ardından Theresa May hükümetinin yıllar süren politika belirsizliği iş yatırımlarını durma noktasına getirdi. Ardından Avrupa Birliği ile yapılan yeni düzenleme çoğu sektörde ticaret engelleri oluşturdu ve İskoç balıkçılardan Londralı bankacılara kadar herkes için işleri daha zor ve daha pahalı hale getirdi.
Valero, İngiltere hükümetinin altyapı, inovasyon ve becerilere yatırım yapmak yerine uzun süre Brexit'le uğraştığını söyledi: Herkes Brexit'in nasıl gerçekleştirileceği, nasıl yürütüleceği ve bunun siyasi yansımaları ile ilgilenirse, elbette insanların bu uzun vadeli konulara odaklanmak için daha az dikkati olur.
Kırık Britanya
Uzun süredir devam eden düşük yatırımlar ve kamu harcamalarının kısılması, pek çok kişinin Britanya'nın çöktüğü hissine kapılmasına neden oldu. Son 70 yılın en ağır vergi yüküne rağmen, birçok kamu hizmeti çöküşün eşiğinde görünüyor. NHS bekleme listesinde 7 milyondan fazla vaka var, sosyal bakım ciddi şekilde yetersiz finanse ediliyor ve yetersiz personel var ve okul öğrencisi başına harcama 14 yıl önceki ile aynı. İşsizlik oranı düşük olsa da, uzun süreli hastalıklar nedeniyle işgücü dışında kalanların sayısında keskin bir artış oldu.
Zorlukların listesi uzun ve çeşitli: Mahkemelerdeki yığılma, ceza davaları için uzun süre beklemek anlamına geliyor. Uygun fiyatlı konut eksikliği var ve kiralar rekor düzeyde yüksek. Külfetli düzenlemeler ve yerel yönetimlerin gücü konut inşasının yanı sıra yeşil enerji altyapısı, veri merkezleri ve laboratuvarları da engelliyor. Gıda bankalarını kullananların sayısı son beş yılda iki katına çıktı. Toplu taşıma grevler, yetersiz personel ve kötü bakım nedeniyle aksıyor. Ve ülkenin her yerinde çukurlarla ilgili bitmek bilmeyen şikayetler var.
Liz Truss deneyi
Bu çalkantı en bariz şekilde Liz Truss'ın 49 günlük başbakanlığında görüldü; Truss Britanya'nın ekonomi politikasını değiştirmek üzere yola çıktı ancak yatırımcılar onun fikirlerine karşı çıkarak kendisini U dönüşüne ve nihayetinde istifaya zorladılar. Truss'ın teşhisi doğruydu. Daha hızlı ve uzun vadeli ekonomik büyüme ihtiyacı var. Ancak Britanya'nın sorunu için yanlış bir ilacı vardı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından pandemi ve enerji krizinin yarattığı ekonomik şoklar karşısında hane halkını desteklemek için yapılan büyük miktarlardaki harcamaların hemen ardından, vergileri düşürerek ve bunun için büyük miktarda borçlanarak ekonomiyi güçlendirmeyi umuyordu.
Muhafazakar Parti'nin iyi mali yönetim konusundaki itibarını yerle bir etti. O zamandan bu yana her iki büyük siyasi partinin politikası da itidal göstermeye odaklandı. Her iki parti de İngiltere'nin üç büyük vergi oranını (kişisel gelir vergileri, Ulusal Sigorta ve KDV) yükseltmeme sözü verdi. Ancak pek çok kişi maaşları arttıkça daha yüksek vergiler ödemeye devam edecek ve bu da onları birkaç yıl daha daha yüksek vergi dilimlerine çekecek.
Sırada ne var?
Birçok ekonomist vergi vaatlerinin yerine getirilmesinin zor olacağını söylüyor. Özellikle askeri harcamaları artırma ve NHS'yi düzeltme taahhütlerini yerine getirmek için kamu hizmetlerine daha fazla harcama yapılması yönünde büyük talepler var ve mahkemeler gibi hükümetin diğer alanları daha fazla kesintiye dayanamaz. Borcu azaltma vaatlerine sadık kalmak için, harcamalar daha fazla kısılamazsa vergilerin artması gerekecek. Ancak Britanya'nın bir sonraki liderlerinin kendilerini içinde bulacakları sıkışık durum, ekonomik büyümede uygun ve sürekli bir artış olması halinde hafifleyebilir. Şimdiye kadar Britanya'nın ekonomik büyümesi, özellikle göç nedeniyle nüfustaki artıştan faydalanıyordu. Ekonomi, 2019'daki son seçimlerde olduğu gibi kişi başına aynı büyüklükte.
Valero, "Eğer gerçekten sürdürülebilir bir büyüme düşünüyorsak, bu verimlilik artışına bağlıdır" dedi. Bunun da daha yüksek ücretlere ve daha iyi yaşam standartlarına yol açacağını, bunun da altyapıya, eğitime ve inovasyona daha fazla yatırım yapılmasını ve bu yatırımları mümkün kılacak bir planlama sistemini gerektireceğini söyledi. Seçmenler 4 Temmuz'da hangi siyasi partinin büyüme planını tercih edeceklerine karar verecek.
© 2024 The New York Times Company
