Anton Troianovski, Adam Entous ve Julian E. Barnes / The New York Times
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kendine güveni sınır tanımıyor gibi görünüyor. Ukrayna'nın başarısız karşı saldırısından ve Batı'nın desteğinin azalmasından güç alan Putin, Rusya'nın savaş hedeflerinin değişmediğini söylüyor. Salı günü generallerine hitaben yaptığı konuşmada, Ukrayna'nın kuşatılmış olduğunu ve Rusya'nın işgalci birliklerinin "bizim istediğimizi" yaptığını söyleyerek övündü.
"Bizim olandan vazgeçemeyiz" diyen Putin küçümseyici bir tavılar, "Müzakere etmek istiyorlarsa, bırakalım müzakere etsinler" diye ekledi. Ancak Putin son zamanlarda yürüttüğü arka kanal diplomasisiyle farklı bir mesaj veriyor: Anlaşma yapmaya hazır.
Kremlin'e yakın iki eski üst düzey Rus yetkili ve Putin'in elçilerinden mesaj alan ABD'li ve uluslararası yetkililer, Putin'in en azından Eylül ayından bu yana aracılar vasıtasıyla, çatışmaları mevcut hatlarda donduran ve Ukrayna'ya hakim olma emellerinden çok uzak bir ateşkese açık olduğu sinyalini verdiğini söylüyor. Aslında ABD'li yetkililere göre Putin bir yıl önce, 2022 sonbaharında da bir ateşkes anlaşması için nabız yoklamıştı. Daha önce bildirilmeyen bu sessiz teklif, Ukrayna'nın ülkenin kuzeydoğusunda Rus ordusunu bozguna uğratmasının ardından geldi. Yetkililer, Putin'in Rusya'nın ele geçirdiği topraklardan memnun olduğunu ve ateşkese hazır olduğunu belirttiğini söyledi.
Riskleri azaltmak için manevra yapıyor
Putin'in ateşkese tekrar tekrar ilgi göstermesi, kapalı kapılar ardında fırsatçılık ve doğaçlamanın onun savaşa yaklaşımını nasıl belirlediğinin bir örneği. Putin'i uzun zamandır tanıyan Ruslar ve Kremlin'in iç işleyişini bilen uluslararası yetkililerle yapılan onlarca röportaj, beklediğinden daha uzun süren bir savaşta riskleri azaltmak ve seçeneklerini açık tutmak için manevra yapan bir lideri gösteriyor. Bu sonbaharda üst düzey Rus yetkililerle bir araya gelen üst düzey bir uluslararası yetkili, "'Ateşkes için müzakerelere hazırız' diyorlar. Savaş alanında oldukları yerde kalmak istiyorlar" dedi.
Tüm topraklarını geri alma sözü veren Ukrayna liderlerinin böyle bir anlaşmayı kabul edeceklerine dair hiçbir kanıt yok. Bazı ABD'li yetkililer bunun Kremlin'in bilindik bir yanlış yönlendirme girişimi olabileceğini ve Putin'in uzlaşmaya yönelik gerçek bir istekliliğini yansıtmadığını söylüyor. Geçtiğimiz 16 ay içinde Putin, şu anki rahatlamış güven durumuna gelmeden önce birçok aşağılanmayı sineye çekti. Tüm bu süre boyunca yüz binlerce kişinin ölümüne ya da sakat kalmasına neden olan bir savaş yürütürken, iktidarının alametifarikası haline gelen çelişkiler sergiledi.
Putin, Rusya'nın savaş alanındaki performansına ve orijinal Rus topraklarını geri almak gibi tarihi bir misyon olarak gördüğü şeye kafayı takmış olsa da, Rusların çoğunun normal hayatına devam etmesini istiyor. Rusya'yı yıllarca sürecek bir savaşa hazırlarken, bir yandan da sessizce savaşı bitirmeye hazır olduğunu göstermeye çalışıyor. The New York Times'a konuşan eski bir üst düzey Rus yetkili, Kremlin'in sessizce gönderdiği mesajı aktararak, "Mevcut pozisyonlarda durmaya gerçekten istekli. 1 metre geri çekilmeye razı değil" dedi.
Anlaşma için şartlar uygun
Mevcut ve eski yetkililere göre Putin, bir anlaşma için uygun bir an yaratan faktörlerin bir araya geldiğini düşünüyor: çıkmaza girmiş gibi görünen bir savaş alanı, Ukrayna'nın hayal kırıklığı yaratan saldırısı, Batı'daki desteğinin azalması ve Ekim ayından bu yana İsrail-Hamas savaşının dikkatleri dağıtması. Yetkililer, bu haber için görüşülen diğer yetkililer gibi isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştular.
Peskov iddiaları reddetti
Röportaj talebini reddettikten sonra yazılı sorulara yanıt veren Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov, sesli mesajında "sunduğunuz bu tezler kavramsal olarak yanlış" dedi. Rusya'nın mevcut savaş hatlarında bir ateşkese hazır olup olmadığı sorusuna ise Başkan'ın son yorumlarına işaret etti; Putin bu ay Rusya'nın savaş hedeflerinin değişmediğini söylemişti. Ukrayna, Moskova'nın ele geçirdiği tüm Ukrayna topraklarını teslim etmesini ve tazminat ödemesini gerektiren kendi barış formülü için destek topluyor. Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy salı günü yaptığı açıklamada Rusya'nın müzakere etmek istediğine dair hiçbir işaret görmediğini söyledi. Zelesnkiy, "Biz sadece küstahça bir öldürme isteği görüyoruz" dedi.
Putin ilk olarak savaşın ilk haftalarında barış görüşmeleri için girişimde bulunmuş ancak Rusya'nın Ukrayna'daki vahşetinin ortaya çıkmasının ardından görüşmeler kopmuştu. ABD'li yetkililer, 2022 sonbaharında Rusya'nın Ukrayna'nın kuzeydoğusundan utanç verici bir şekilde geri çekilmesinin ardından Putin'in Ukrayna'ya ve Batı'ya çatışmaları donduracak bir anlaşmaya açık olduğu mesajını tekrar gönderdiğini söylüyor.
Dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley gibi Ukrayna'nın bazı destekçileri, Ukrayna'yı müzakere etmeye teşvik etti çünkü savaş alanında makul olarak bekleyebileceği kadarını elde etmişti. Ancak diğer üst düzey ABD'li yetkililer görüşmeler için çok erken olduğuna inanıyordu. Zelenskiy ise tüm ülke Rusya'nın pençesinden kurtulana kadar savaşmaya yemin etti.
Kremlin'e yakın çevreler, Ukrayna'nın Haziran ayında uzun zamandır beklenen karşı saldırıyı başlatmasıyla birlikte Putin'in gergin göründüğünü ve savaş alanındaki gelişmeleri merakla beklediğini söyledi. Kamuoyu önünde Putin, savaşın canlı bir yorumcusu haline geldi ve artan başarıları iddia etmeye hevesli oldu.
Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu'nda 16 Haziran'da sahneye çıkan Putin "düşman saldırmaya çalışıyor" dedi ve "Bence Ukrayna silahlı kuvvetlerinin hiç şansı yok" diye ekledi.
Putin'in lehine döndü
Aynı gün Afrikalı liderlerden oluşan bir heyet barış için arabuluculuk yapma umuduyla Ukrayna'nın başkenti Kiev'e geldi. Bir noktada Ukraynalı yetkililer saldırı uyarısında bulunarak onları bir sığınağa soktu. Ertesi gün Rusya'nın St Petersburg kentinde Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa Putin'e Afrikalı liderler oradayken Ukrayna'nın başkentini gerçekten bombalayıp bombalamadığını sordu. Ramaphosa'ya yakın iki kişiye göre Putin "Evet, bombaladım ama sizin bulunduğunuz yerden çok uzakta olduğundan emin oldum" diye yanıt verdi. Bir hafta sonra Yevgeni Prigojin başarısız isyanını başlattı.
Yaz sonunda olaylar Putin'in lehine gelişmeye başlamıştı. Prigojin'in Kremlin'in işi olarak görülen bir uçak kazasında ölümü, Putin'in en tehlikeli iç düşmanını ortadan kaldırdı. Savaş alanında Rusya, Ukrayna'nın karşı saldırısını püskürtmekte başarılı olmuş gibi görünüyordu. Ekim ayında bir cumartesi günü Putin 71. doğum gününü, savaşta tarafsız bir tutum sergilemeye çalışan iki Orta Asya ülkesi Özbekistan ve Kazakistan'ın liderleriyle kutladı. Moskova banliyösündeki konutuna vardıklarında Putin, Rus yapımı yeni bir limuzinin direksiyonuna geçerek Kremlin'in ifadesiyle Rusya'nın kendi kendine daha yeterli hale gelmesinin yollarından birini gösterdi.
Üç lider içeriye girdiklerinde Özbekistan'a Rus gazı satma planı hakkında konuştular. Orada bulunan bir kişi Putin'in sakin güvenini ve rahat vücut dilini hatırladı. Bu kişi, "Savaş çıkaran bir adam gibi görünmüyordu" dedi. Ancak doğum günü yemeğinden sonra başka yerlerdeki olayların önemini kavradılar. Tarih 7 Ekim'di.
Hamas'ın o gün gerçekleştirdiği saldırı ve İsrail'in buna verdiği sert karşılık Rusya için bir propaganda nimeti oldu ve dikkatleri Ukrayna'dan uzaklaştırarak Putin'in Gazze Şeridi'nin bombalanmasını ve Amerika'nın İsrail'e verdiği desteği kınama konusunda dünyanın büyük bir kısmıyla aynı çizgiye gelmesini sağladı. Macar liderin Ekim ayında Putin ile yaptığı görüşmeye katılan Başbakan Viktor Orban'ın yardımcısı Balazs Orban, "Batı'nın dikkatinin başka yöne döndüğünü görüyor" dedi.
"Rus ordusu kapasitesini daha fazla zorlamak istemiyor"
Batılı yetkililer en azından Eylül ayından bu yana Putin'in ateşkesle ilgilendiğine dair yeni sinyaller alıyorlar. Bu sinyaller, hem ABD hem de Rusya ile bağları olan yabancı hükümetler de dahil olmak üzere birçok kanaldan geliyor. ABD'li yetkililer ve diğerleri, resmi olmayan Rus elçilerin muhataplarıyla Putin'in kabul edebileceği potansiyel bir anlaşmanın hatları hakkında konuştuğunu söyledi. Bu sonbaharda üst düzey Rus yetkililerle bir araya gelen uluslararası bir yetkili "Putin ve Rus ordusu kapasitelerini daha fazla zorlamak istemiyorlar" dedi.
Putin ayrıca müzakerelere açık olduğuna dair muğlak açıklamalarda bulundu. Batı'da pek çok kişi ateşkese şüpheyle yaklaşıyor çünkü Putin'in gelecekteki bir saldırı için yeniden silahlanacağını düşünüyorlar. Letonya Cumhurbaşkanı Edgars Rinkevics bir röportajında Putin'in "imparatorluğu yeniden kurma" hayalleri nedeniyle savaşa kararlı olduğunu savundu.Rinkevics Ruslar için "Hiçbir anlaşmaya uymadılar ve uygun gördüklerinde de hemen ihlal ettiler" dedi.
© 2023 The New York Times Company
