Paul Sonne ve Anatoly Kurmanaev / The New York Times
Rus ordusunun tepesindeki beceriksizlik ve yolsuzlukla ilgili tepkiler, Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 2022'nin başlarında Ukrayna'yı işgal etmeye başlamasından bu yana savaş çabalarına engel oldu. Güçleri, Ukrayna'nın başkenti Kiev civarında başarısızlığa uğrayınca değişim ihtiyacı ortaya çıktı. Aylar sonra Kharkiv şehrinin dışında bozguna uğradıklarında, bir değişim beklentisi arttı. Paralı askerlerin lideri Yevgeni Prigojin, adamlarını Moskova'ya doğru yürüterek Rus kuvvetlerinin tepesindeki derin çürüme ve beceriksizlikten şikayet edince Putin yanıt vermek zorunda kaldı.
Ancak Rusya Devlet Başkanı her fırsatta eleştirileri haklı çıkaracak büyük hamleler yapmaktan kaçındı ve kaos boyunca savunma bakanını ve üst düzey generalini yerinde tutarken savaş alanı komutanlarını değiştirdi ve daha alt kademelerde başka hamleler yaptı. Prigojin öldü ve şimdilik savaş alanındaki krizler geride kalmış gibi görünürken Rus lider harekete geçmeye karar verdi. On yıldan uzun bir süredir ilk kez savunma bakanını değiştirdi ve üst düzey bakanlık yetkilileri arasında bir dizi yolsuzluk tutuklamasına izin verdi.
Kriz sıcakken harekete geçmedi
Bu hamleler, işgalin başlamasından bu yana Rusya Savunma Bakanlığı'ndaki en büyük revizyonu başlattı ve Putin'in krizin sıcağında büyük, duyarlı değişikliklerden kaçınma ve bunun yerine kendi seçtiği daha az dikkat çekici bir zamanda harekete geçme tercihini doğruladı. Şu anda Rusya dışında yaşayan ve Putin'in eski konuşma yazarlarından biri olan Abbas Gallyamov, “Putin'in inatçı ve çok esnek olmayan bir kişi olduğunu anlamalıyız. Değişen bir duruma çok hızlı ve çabuk tepki vermenin bir zayıflık işareti olduğuna inanıyor" dedi.
Uzmanlar, Putin'in son hamlelerinin zamanlamasının büyük olasılıkla Ukrayna'da savaş alanındaki beklentileri ve başkan olarak beşinci dönemine başlarken siyasi gücü elinde tutma konusunda daha fazla güven duyduğunun bir işareti olduğunu söylüyor. Ukrayna, ABD'den gelen yardımın gecikmesi, mühimmat ve personel rezervlerinin azalması gibi sorunlarla boğuşurken Rus güçleri Ukrayna'da, Kharkiv çevresinde ve Donbas bölgesinde toprak ele geçirerek kazanımlar elde ediyor. Kremlin'deki üst düzey yetkililer iyimser hissediyor.
Rus ordusu uzmanı ve Carnegie Endowment for International Peace'de kıdemli araştırmacı olan Michael Kofman, “Kuvvet içindeki durumun, askeri liderlikteki bazılarını önceki başarısızlıkları için cezalandırmaya yetecek kadar istikrarlı olduğunu düşünüyor olabilirler” dedi. Rus ordusunun tepesindeki değişim talebi, işgalin ilk günlerinden bu yana, Rus askerlerinin doğru düzgün yiyecek ve teçhizat olmadan savaşa gittiği ve beceriksiz askeri liderlere hesap verirken hayatlarını kaybettiğine dair hikayeler dolaştığında bastırıldı. Bu öfke, geçen yıl Prigojin'in önderlik ettiği ve ABD'li yetkililerin büyük olasılıkla devlet destekli bir suikast olduğunu söylediği bir uçak kazasında ölmesiyle sonuçlanan bir ayaklanmayla doruğa ulaştı.
Devlet ihaleleriyle zenginleşen bir yemek şirketinden savaş liderine dönüşen Prigojin, beklenmedik bir haberciydi. Ancak o dönemde savunma bakanı olan Sergey Şoygu ve Rusya'nın en üst düzey üniformalı subayı General Valery Gerasimov'a karşı küfür dolu tiratlar yayınlayarak üst düzey yolsuzluğu Rusya'nın rütbeli personelinin ve daha geniş anlamda kamuoyunun zihnine yerleştirdi. Bir noktada Prigojin kendisini ölü Rus savaşçılarının yığını önünde filme aldı ve üst düzey yetkilileri ahşap panelli ofislerinde yuvarlanmakla suçladı.
İsyan bardağı taşırdı
Bakanlığa yakın olan ve hassas konuları tartışmak için adının açıklanmasını istemeyen bir kişi, Prigojin'in başarısızlıkla sonuçlanan isyanının, Şoygu yönetimindeki Savunma Bakanlığı'nda on yılı aşkın bir süredir devam eden sorunların taştığını ve halkın yenilenme arzusu içinde olduğunu gösterdiğini söyledi. Rus lider şimdi Prigojin'in saldırdığı yetkililere karşı hareket ediyor gibi görünüyor.
Değişimin ilk habercisi geçen ay Şoygu'nun himayesinde olan ve Rus yetkililerin büyük miktarda rüşvet almakla suçladığı askeri inşaat projelerinden sorumlu savunma bakan yardımcısı Timur Ivanov'un tutuklanmasıyla ortaya çıktı. Kendisi görevi kötüye kullandığını reddetti. Ivanov daha önce Aleksey Navalni'nin Yolsuzlukla Mücadele Vakfı'nın dikkatini, kendisinin ve eşinin Fransız Rivierası'nda yat kiralamak da dahil olmak üzere göze çarpan lüks yaşam tarzı nedeniyle çekmişti.
Ardından bu ay, Putin'in yeni başkanlık dönemine başlamasından günler sonra Kremlin, Şoygu'yu değiştirdiğini ve uzun süredir ekonomi danışmanlarından biri olan Andrey Belousov'u yeni savunma bakanı olarak seçtiğini duyurdu. Şoygu, Rusya Güvenlik Konseyi'nin başına getirildi, burada Başkan'a erişimi devam edecek ancak para üzerinde çok az doğrudan kontrolü olacak. Belousov'un askeri deneyimi yok. Ancak nispeten temiz bir imaja ve büyük yolsuzluk skandallarıyla lekelenmemiş uzun bir hükümet kariyerine sahip.
Tutuklamalar hız kazandı
İsveç Savunma Araştırma Ajansı'nda Rusya ve Avrasya çalışmaları başkan yardımcısı olan Maria Engqvist, “Eğer bir savaşı kazanmak istiyorsanız, savaş alanındaki sonuçları etkileyen daha büyük ölçekte bir yolsuzluk, en azından teoride, isteyeceğiniz bir şey değildir” dedi. Engqvist yine de Rusya'daki üst düzey yolsuzluğu “bir hata değil, bir özellik” olarak nitelendirdi. Engqvist , “Yolsuzluk nüfuz kazanmak için bir araçtır, ancak yanlış zamanda yanlış bir şey söylemenize veya yanlış zamanda yanlış bir karar vermenize bağlı olarak herhangi bir zamanda size karşı da kullanılabilir. Yani halkın kabul edebileceği makul bir açıklamayla görevden alınabilirsiniz" ifadelerini kullandı.
Engqvist, değişikliklerin Gerasimov'un genelkurmay başkanı ve Ukrayna'daki en üst düzey savaş alanı komutanı olarak görevinde ne kadar kalacağı konusunda da soru işaretleri yarattığını söyledi. Savunma Bakanlığı'ndaki tutuklamalar bu ay hız kazandı ve dört üst düzey general ve savunma yetkilisi daha yolsuzluk suçlamasıyla gözaltına alındı. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov perşembe günü yaptığı açıklamada tutuklamaların bir kampanya olduğunu reddetti. Üst düzey Savunma Bakanlığı yetkililerine yönelik yolsuzluk suçlamaları, moralleri yükseltmek ve popülist eleştirileri yatıştırmak amacıyla, rütbeli askerler için daha fazla mali ve sosyal yardım vaatleriyle birlikte geldi.
Carnegie Endowment for International Peace'de kıdemli araştırmacı olan Dara Massicot, üst düzey tutuklamaların Rus askeri kurumundaki büyük yolsuzlukların kökünü kazımasının pek mümkün olmadığını, ancak üst düzey yetkililerin en azından bir süreliğine, özellikle büyük ölçekte hırsızlık yapmadan önce iki kez düşünmelerini sağlayabileceğini söyledi.
©️ 2024 The New York Times Company
