Nicholas Kristof / The New York Times
Yirmi yıl önce Gazze'ye yaptığım bir haber gezisinde, futbol oynayan birkaç liseli gence hayatları ve umutları hakkında sorular sordum. Konu İsrail ve terörizme geldi, ben de onlara bir Filistinlinin bir grup İsrailli kadını bombalamasının ahlaki açıdan kabul edilebilir olup olmadığını sordum. O zamanlar 15 yaşında olan Motaz Abuleilah "Sorun değil. Hepsi onların ordusunda savaşıyor" dedi.
Daha da zorladım. İsrail'de bir kız lisesinde bomba patlatmak mantıklı olur muydu? Başlarını salladılar. O zaman 18 yaşında olan İbrahim, "Olur, olur. Allah bilir ileride o kızlar savaşçı olur" diye yanıt verdi.
ABD Büyükelçiliği'ni havaya uçurmaya ne dersiniz?
"Mükemmel!"
"Bir İsrail anaokulunu havaya uçurmaya ne dersiniz" diye de sordum. "Hayır, hayır, hayır" dediler. Sınırları olan kısmı bulmuşlardı ve merhametleriyle gurur duyuyorlardı. Son günlerde, yıllardır Gazze'de haber yaparken tanıştığım insanları düşündükçe, bana tatlı ve arkadaş canlısı gelen o çocuklardan bazılarının büyüyüp geçen hafta sonu İsrail'de yaşanan vahşete katılan teröristler arasında yer alıp almadığını merak ettim.
Nefret söylemlerini güçlendirecek
İsrail şimdi Gazze'ye bir kara saldırısı düzenlemeye hazırlanıyor olabilir, korkarım ki bu mevcut felaketin üzerine bir başka insani felaket daha ekleyecek ve aşırılık yanlılarının kökünü kazımak yerine Hamas'ın nefret söylemini güçlendirecek ve bu çocukların ifade ettiği zehri daha da artıracak.
Norveç Mülteci Konseyi'nin saygın genel sekreteri Jan Egeland'a göre İsrail'in 1 milyondan fazla insandan gidecek yerleri olmadığı halde Gazze'nin kuzeyindeki evlerini terk etmelerini istemesi, göçe zorladığı için savaş suçu teşkil edebilir. İsrail'in kaçamayan herkesi yok edilmesi gereken savaşçılar olarak görmesinden korkuluyor.
Bu öfke nereden geliyor?
İsrail'in taktiksel üstünlüğü var ama strateji ne? Sonrasında enkazı kim kaldıracak? Ve Filistinli sivillerin katliamı sonrasında İsrail ile uyum nasıl sağlanacak? Ancak şu da bir gerçek ki İsrail, teröristlerin yönettiği ve terörü alkışlayan genç futbolcuların yaşadığı bir komşuya sahip olduğunda ciddi bir açmazla karşı karşıya kalıyor. Liseli kızları bile katletmeye yönelen bu öfke nereden geliyor?
Yıllardır Gazze'de yaptığım haberlerde, bunun bir kaynağının Hamas ve diğer bazı Filistinli grupların kışkırtmaları olduğuna ve İsraillileri öldürürken ölen "şehitleri" yücelten bir kültür yarattıklarına inandım. Gazze'de hayalleri itfaiyeci ya da doktor olmak değil de intihar bombacısı olmak olan çocuklarla konuşmak ne yazık ki çok yaygın.
Bitmek bilmeyen yıkım
Bazı sol çevrelerde Hamas'a duyulan sempatinin bu kadar yanlış olmasının bir nedeni de bu. Hamas özgürlük savaşçıları değil, onlar kendi halklarına zulmeden, İsraillilere karşı vahşet uygulayan ve sivillerin ölümüne yol açan karşı saldırılar düzenleyen kadın düşmanı zalimler. Hamas, Filistinlilerin ilerlemesine yardımcı olmak yerine, acılarını muazzam ölçüde artırıyor. Ancak bu da söylenmelidir: Nefretin bir başka nedeni de İsrail'in periyodik bombardımanları ve ekonomik ablukası nedeniyle Gazze'de yaşanan bitmek bilmeyen yıkımdır.
Filistinlilerin trajedilerinden biri de sürekli olarak zayıf ve dar görüşlü bir liderliğe sahip olmaları ve Hamas da bunun bir örneği. Hindistan'ın sömürgeci baskısı Gandhi'yi, Güney Afrika'nın kargaşası Mandela'yı ve Filistinlilerin ayaklanmaları da Hamas'ı üretti. Belki de bu acınası liderliğin bir nedeni de çaresiz ve öfkeli insanların demagoglara yönelmesine neden olan acı ve aşağılanma.
Yüzde 62'si ateşkesin sürmesini istiyordu
Gazzeliler 2006'da Hamas'a oy verdi ama Hamas'a bakışları karışık. Çoğunluk Hamas'ı destekliyor ama Temmuz ayında yapılan bir ankete katılanların yüzde 70'i Hamas'ın bölgenin yönetimini ve silahlı birliklerini çok daha ılımlı olan Filistin Yönetimi'ne devretmesini istediklerini söyledi. Alt düzey bir Hamas yetkilisi bile 2015 yılında beni bir kenara çekip ekonomik beceriksizliği nedeniyle gruptan ne kadar nefret ettiğini söyledi ve Gazze'deki insanların yüzde 62'si bu yaz İsrail ile ateşkesin devam etmesini istediklerini söyledi.
Peki Hamas ateşkesi neden bu kadar çarpıcı bir şekilde bozdu? Belki de İsrail'in Gazzelilere daha fazla acı çektirerek karşılık vereceğini ve bunun da Hamas'ı daha popüler hale getireceğini bildiği için. 2021'de İsrail'in bombardımanlarına yol açan çatışmalardan sonra yapılan anketler Hamas'ın Filistinliler arasındaki popülaritesinin arttığını gösterdi. Çünkü insanlar arkadaşlarının öldüğünü gördüklerinde, öfkeleri bazen onları kendileri için savaşıyor gibi görünen herkesi alkışlamaya iter. Gazze'de yaptığım görüşmelerde, yaşlı insanların savaştan yorulduğunu ve bazen bombalamaları kışkırttığı için Hamas'ı suçladığını, ancak gençlerin çoğunun birilerinin karşılık verdiğini görmekten zevk aldığını gördüm.
Hamas'ı yok edebilir mi?
İsrail bir kara harekatıyla Hamas'ı yok edebileceğine inanıyor gibi görünüyor. Ben bu konuda kuşkuluyum ve Hamas bir örgüt olarak ortadan kaldırılsa bile aşırıcılığın artacağından ve yeni radikal grupların ortaya çıkacağından şüpheleniyorum. Sefaletten beslenen Hamas bir Hydra'dır: Bir başı kesildiğinde iki başı daha büyür.
Gazze'de ılımlılık için doğal seçmen kitlesi iş dünyası. Ancak İsrail'in 2007'den beri uyguladığı abluka bu sektörün etkisini azalttı. Kısmen abluka, kısmen de Hamas'ın inatçılığı ve beceriksizliği nedeniyle kişi başına düşen milli geliri bin 250 dolar civarında olan Gazze, Haiti'den bile daha fakir durumda ve son bir hafta içinde gökten yağan yaklaşık 6 bin bomba da bu acıya tuz biber ekti. Birleşmiş Milletler, Gazze'de şu ana kadar İsrail'deki terör saldırılarından daha fazla insanın öldüğünü söylüyor ve korkarım Gazze'deki ölümler daha yeni başlıyor.
İntikam daha fazla savaş suçuyla alınmamalı
İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden Sari Bashi, "Nüfusun yoğun olduğu bölgelere füze atarsanız çocukları öldürürsünüz ve İsrail ordusu da bunu yapıyor" dedi. Savaş suçlarının intikamı daha fazla savaş suçuyla alınmamalı. Pek çok İsrailli bunu duyacak durumda değil. Holokost'tan bu yana Yahudilere yönelik en kötü katliamlardan biri olan sarsıcı bir darbe aldılar. İsrail'den gelen nakarat acı dolu: Ama bizden ne yapmamızı bekliyorsunuz?
Yeterince adil. Herkes İsrail'in karşılık vermesini bekliyor. Pratikteki soru ise ne kadar ileri gidileceği: En açık ifadeyle, İsrail için kaç Gazzeli çocuğu öldürmek yeterli? Bu imkânsız soruyla boğuşmadan önce, Gazze'deki tüm insanların kalpleri zehirlenmiş o genç çocuklar gibi olduğu izlenimini bırakmadığımdan emin olmak istiyorum. Gazze'de beni derinden etkileyen bir başka kişi de Sumud Abu-Ajwa adında bir kadındı. 2014 yılında evi bombardımanda hasar görmüş, kocası yaralanmış ve çocukları aç kalmıştı. "İsrailli annelerin de sizin gibi acı çekmesini mi istiyorsunuz?" diye sordum. "Elbette hayır," diye cevap verdi: Umarım Tanrı kimsenin bizim acımızı tatmasına izin vermez.
© 2023 The New York Times Company
