Vivian Wang / The New York Times
Bir polis merkezinin duvarı, Pekin'deki geniş apartman kompleksindeki her bina için bir tane olmak üzere kağıtlarla kaplıydı. Her bir kâğıtta apartman sakinlerinin isimleri, telefon numaraları ve diğer bilgiler yer alıyordu. Belki de en önemli ayrıntı, her birimin nasıl renklerle kodlandığıydı. Yeşil, güvenilir demekti. Sarı, dikkat gerektiren, turuncu, sıkı kontrol gerektiriyordu.
Bir polis memuru duvarı inceledi. Sonra öne doğru eğilerek üçüncü kattaki bir daireyi sarı renkle işaretledi. Notunda, o dairede yaşayanların sık sık değiştiği ve bu nedenle yüksek riskli oldukları yazıyordu. Onları daha sonra takip edecekti. “Yetki alanımdaki gizli tehlikeleri ele almak için bir sistem kurdum” diyen memur, yerel yönetimin yenilikçi polislik modeli olarak çalışmalarını övdüğü bir videoda yer aldı.
Halk insanlar tutuluyor, güvenlik danışmanları atanıyor
Bu, Çin'in en üst düzey lideri Şi Cinping'in istediği türden bir yerel yönetim: Daha görünür, daha istilacı, her zaman algılanan tehditlere karşı tetikte. Memurlar apartmanlarda devriye gezerek kavgalı komşuları dinliyor. Yetkililer dışarıda satranç oynayan emeklileri ekstra göz ve kulak olarak tutuyorlar İşyerlerinde, işverenlerin düzenli olarak polise rapor veren güvenlik danışmanları atamaları gerekiyor.
Çin Komünist Partisi uzun zamandır aktivistlere ve hoşnutsuzluğunu dile getirebilecek diğer kişilere karşı belki de dünyanın en kapsamlı gözetim aygıtını kullanıyor. Ardından, corona virüs salgını sırasında, gözetim, enfeksiyonları önlemek adına neredeyse her şehir sakinini izleyerek benzeri görülmemiş bir ölçeğe ulaştı. Şimdi Şi'nin bu genişletilmiş kontrolü kalıcı hale getirmek ve daha da ileri götürmek istediği açık.
Fikir aynı
Amaç artık sadece virüs ya da muhalifler gibi belirli tehditlerle mücadele etmek değil. Partiyi günlük yaşamın içine o kadar derinlemesine yerleştirmek ki, görünüşte ne kadar küçük ya da apolitik olursa olsun hiçbir sorun ortaya çıkmasın. Şi bu çabayı yeni bir çağ için Fengqiao deneyimi olarak adlandırdı. Propaganda videosundaki Pekin banliyösü Zhangjiawan, kısa süre önce devlet medyasında bu yaklaşımın ulusal bir örneği olarak kabul edildi. Fengqiao, Mao Zedong döneminde partinin, komünizm karşıtı şiir yazmak gibi suçları itiraf edene kadar insanların alenen hakarete uğradığı ve aşağılandığı sözde mücadele seansları yoluyla, sözde siyasi düşmanların yeniden eğitilmesi için sakinlerini teşvik ettiği bir kasabaya atıfta bulunuyor.
Önemli konuşmalarında düzenli olarak Fengqiao'ya atıfta bulunan Şi, sözde suçluların bazen dövüldüğü veya işkence gördüğü mücadele oturumlarının yeniden canlandırılması çağrısında bulunmadı. Ancak fikir aynı: Partiye yönelik her türlü meydan okumayı bastırmak ve partinin meşruiyetini korumak için sıradan insanları polisle birlikte kullanmak.
Siyasi mirasını sağlamlaştırmaya çalışıyor
Parti bunu bir kamu hizmeti olarak görüyor. Halkla arasına sıfır mesafe koyarak, örneğin çöp toplama konusunda daha hızlı bir şekilde öneri toplayabilir veya sakinleri iş anlaşmazlıkları nedeniyle mahkemeye gitme zahmetinden kurtarabilir. Bunun yerine anlaşmazlıklar parti arabulucuları tarafından çözülüyor. Şi sık sık Fengqiao deneyimini, ifade özgürlüğü ve muhalefeti bastırmış olsa bile partinin halkın ihtiyaç ve arzularına duyarlı olduğunun kanıtı olarak gösteriyor.
Bu aynı zamanda Şi'nin siyasi mirasını ortaya koyma çabası. Üst düzey yetkililer Fengqiao'yu Şi'nin vizyoner liderliğinin bir örneği olarak selamlarken, akademisyenler burayı “Çin yönetimini dünyaya sergilemek için bir model” olarak tanımladılar. Kampanya, zorlukların arttığı bir dönemde Pekin'in baskıcı yeteneklerini güçlendiriyor. Çin ekonomisinin yavaşlamasıyla birlikte ödenmeyen maaşlar ve yarım kalan evlerle ilgili protestolar arttı. Batı ile yaşanan gerilimler Pekin'in her yerde bulunan yabancı casuslar konusunda uyarıda bulunmasına neden oldu. Parti ayrıca feministler, öğrenciler ve LGBT hakları aktivistleri gibi gruplara yönelik incelemelerini sıkılaştırdı.
Polis, Fengqiao adına Tibetlileri, Uygurları ve diğer azınlık gruplarını evlerinde ziyaret ederek parti politikalarını destekledi. Şirketlerden çalışanlarını polis veri tabanlarına kaydettirmeleri istendi. Hükümet çalışanları kiliselerde tarikat karşıtı konferanslar verdi. Polis memurları ve hakimler ilkokullara hukuk müdür yardımcısı olarak yerleştirildi ve öğrencilerin olası risk seviyeleri hakkında dosyalar tuttu. Ancak parti, hafif ya da apolitik eleştirileri bile engelleyerek, yansıtmaya çalıştığı meşruiyeti de aşındırabilir.
Bu sisteme ilgisi 20 yıl öncesine dayanıyor
Şi'nin Fengqiao deneyimine olan ilgisi yirmi yıl öncesine, iktidar basamaklarını tırmanmaya devam ettiği döneme dayanıyor. Yıl 2003'tü ve Şi, Çin'in doğusundaki Zhejiang eyaletinin parti sekreteri olarak yeni atanmıştı. Çin'in ekonomik açılımı eyalete büyük bir zenginlik getirmişti ama aynı zamanda suç oranının da artmasına neden olmuştu. Şi bir çözüm arayışındaydı. Resmi basında çıkan haberlere göre, Fengqiao adlı küçük bir Zhejiang kasabasına yöneldi.
Kasaba 1960'larda Mao'nun Çin halkını toprak ağaları ya da zengin çiftçiler gibi sınıf düşmanlarıyla yüzleşmeye teşvik etmesinin ardından parti literatürüne girmişti. Resmi anlatıma göre, Fengqiao sakinleri ilk başta polisin tutuklama yapması için feryat ettiler. Ancak yerel parti liderleri bunun yerine bölge sakinlerini düşmanları tespit etmeye ve yeniden eğitmeye çağırdı. Fengqiao yetkililerine göre, sonuçta yaklaşık bin kişi gerici olarak etiketlendi. Onlar ve aileleri iş bulmakta, okula gitmekte ve hatta evlenmekte zorlandılar. Mao “Fengqiao deneyimini” ülke için bir model olarak ilan etti. Kısa bir süre sonra, on yıl boyunca kan dökülmesine yol açan bir başka kitle hareketi olan Kültür Devrimi'ni başlattı.
Mao öldükten sonra, halefleri onun yönetimindeki kaostan uzaklaştıkça bu ifade de gözden düştü. Şi ise bu ifadeyi benimsedi. Fengqiao'ya ilk ziyaretini 2003 yılında yerel polis karakoluna yaptı ve burada 1960'larla ilgili bir sergiyi inceledi. Aylar sonra tekrar ziyaret etti ve sorunların önünü alma fikrini övdü. Şi, “Karşılaştığımız durum ve sorumluluklar değişmiş olsa da Fengqiao deneyimi eskimiş değil” dedi.
Pandemi ile uygulamalar artırıldı
Şi'nin daha fazla sosyal kontrol çağrısı, partinin 2000'li yıllardaki hızlı değişimin ortasında, sosyal sorunları kontrol altına almak ve muhalefeti susturmak için kullanılan bir terim olan istikrarı koruma yönündeki daha geniş bir değişimin parçasıydı. Şi 2012'de lider olduktan sonra bu odağı iki katına çıkardı. Devlet medyasında Fengqiao'dan her yerde bahsedilir oldu. Ardından corona virüs pandemisi geldi ve hükümet bireylerin hareketlerini dakikasına kadar izlemeye başladı.
Bunu kısmen teknoloji yoluyla yaptı ve sakinlerin mobil sağlık uygulamalarını indirmelerini istedi. Ama aynı zamanda eski moda işgücüne de yaslandı. Yetkililer şebeke yönetimi adı verilen bir yöntem kullanarak şehirleri birkaç yüz hanelik bloklara böldü ve her birine işçi atadı. Bu işçiler kapı kapı dolaşarak test gerekliliklerini ve karantinaları uyguladılar, bazen de insanları evlerine kapattılar. Devlet medyası, Çin'in Covid'i kontrol altına alma konusundaki erken başarısını, Fengqiao deneyiminin devam eden faydasının kanıtı olarak selamladı.
Covid bitti ama gözetim bitmedi
İnsanlar kısıtlamalardan rahatsız olmaya ve ülke çapında protestolar başladığında, polis katılımcıları izlemek için yüz tanıma kameraları ve muhbirler kullandığından, bu yaklaşım başka bir şekilde faydasını kanıtladı. Claremont McKenna College'da profesör olan ve kısa süre önce Çin'in gözetim devleti hakkında bir kitap yayınlayan Minxin Pei, “Üç yıllık tecritten sonra, sistemin nasıl çalıştığını görmek muhtemelen onlara pek çok içgörü kazandırdı" dedi.
Covid kontrolleri ortadan kalktı. Artırılmış gözetim ise öyle değil. Hükümetin pandemi sırasında artan müdahaleciliğinin daha uzun vadeli bir projenin hızlandırılması olduğu artık açık. Şi'nin amacı, Mao'nun yaptığı gibi kitleleri partiyi güçlendirmek için kullanmak, ancak kargaşa olmadan. İnsanların kontrolden çıkmamasını sağlamak için teknoloji ve polis devreye giriyor.
15 milyon muhbir
Massachusetts'teki Clark Üniversitesi'nde Çin polisliği üzerine çalışan Profesör Suzanne Scoggins, partinin huzursuzluğu bastırma uygulamalarının yeni takıntısı olduğunu söylüyor. Ve Pekin bunu hızla genişletmek için bastırıyor. Yerel yönetimleri, kendilerine tahsis edilen şebekeleri izlemeleri için çok daha fazla sayıda işçiyi işe almaya teşvik etti. Geçen ay parti ayrıca bu tür çalışanların yönetimine ilişkin ilk üst düzey kılavuzunu yayınlayarak daha güçlü ideolojik eğitim, resmileştirilmiş ödül ve cezalar çağrısında bulundu.
Pei'nin araştırmasına göre bu yeni şebeke gözlemcileri, üniformalı polis ve parti çalışanlarının yanı sıra yerel hükümet muhbiri olarak işe alınan 15 milyon kadar sıradan insanı da içeren Çin'in geniş gözetleme çalışanları saflarını tamamlayacak. Şimdiden bazı toplum çalışanları ve polis memurları sosyal medyada aşırı çalışmaktan şikayetçi oldular.
Partinin sıkılaşan tutumu, ekonomiyi canlandırmak için ihtiyaç duyduğu dinamizmi de boğabilir. Zhangjiawan'da sadece Ma soyadını veren bir kızarmış tavuk satıcısı, üç aydır kirasını ödeyecek kadar para kazanamadığını, bunun nedeninin de sürekli devriye gezen polislerin arabasını kaldırıma kurmasını yasaklaması olduğunu söyledi. Ma, “Ekonomi zarar görürse, güvenlik sorunları da ortaya çıkar. İnsanların yemek yemeye ihtiyacı var. Eğer endişelenirlerse işler karışır" dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
