Constant Méheut / The New York Times
Kış soğukları Ukrayna'yı etkisi altına alırken, Rusya'nın Ukraynalıları soğuğa ve karanlığa boğup iradelerini kırmak için uyguladığı elektrik şebekesine yönelik geniş çaplı saldırılar yakında yeniden başlayabilir ve bu Ukrayna cephesinde büyük bir endişe yaratıyor.
Zayıf enerji sistemi korkuları artırıyor
Ukraynalı uzmanların bir yıl öncesine göre ülkede daha kırılgan bir enerji sistemi olduğunu söylemeleri bu korkuları daha da arttırıyor. Uzmanlar verdikleri mülakatlarda, geçen kış Rus saldırıları nedeniyle elektrik santrallerinin hala çalışmadığını, trafo merkezlerindeki onarımların tamamlanmadığını paylaştılar.
Ve kar şimdiden yağmaya başladı.
Ukraynalı yetkililer, savaş zamanında hassas bilgiler olduğunu söyleyerek elektrik şebekesinin mevcut durumu hakkında ayrıntılı veri sağlamayı reddetti. Ancak uzmanlar, bu yaz yayınlanan bir Birleşmiş Milletler raporunda Ukrayna'nın toplam üretim kapasitesinin Nisan ayı sonlarında savaş öncesi seviyesinin yarısına düştüğü tahmininden bu yana durumun sadece sınırlı seviyede iyileştiğini söylüyor.
Geçen yıla göre daha kötü durumdayız
Ukrayna Parlamentosu'nun enerji komitesinin kıdemli üyesi ve eski bir milletvekili olan Victoria Voytsitska verdiği bir röportajda "O zamandan bu yana pek bir şey değişmedi. Geçen yıla göre çok daha kötü bir durumdayız" dedi.
Uzmanlar, durumun özellikle kömür veya gazla çalışan ve Ukrayna'nın enerji karışımında en yoğun tüketim dönemlerinde talebi karşılamak için kilit bir unsur olan termik santraller için korkunç göründüğünü söylüyor. Birleşmiş Milletler'e göre hükümet, santrallerin bu kış ülkenin savaş öncesi üretiminin üçte biri olan 4,5 gigawatt enerji sağlayacağını söylüyor. Bu, BM'nin bu yaz tahmin ettiği kapasiteyle aynı ve o zamandan bu yana onarım çalışmalarında çok az ilerleme kaydedildiğini gösteriyor.
Elbette Ukrayna, Rus füzelerini ve insansız hava araçlarını elektrik şebekesine yaklaşmadan önce vurma kabiliyetini keskin bir şekilde arttırdı. Artık güçlü hava savunma sistemleri var ve Ukraynalı yetkililer kritik enerji tesislerinin etrafına tahkimat yapıldığını söylüyor.
Daha savunmasız ama daha hazırlıklı
Ukrayna Enerji Bakanı German Galushchenko, "Bir taraftan daha savunmasız durumdayız, diğer taraftan da daha hazırlıklıyız" şeklinde konuştu.
Ancak bazı uzmanlar ve kanun yapıcılar, tahkimatların test edilmediğini söylüyor ve etkili saldırılar gerçekleştiğinde enerji sisteminin tedarik ve ekipman açısından çok az yedeğe sahip olacağını ve bunun da bozulma olasılığını artıracağını belirtiyor.
Ruslar İHA kullanımını artırdı
Rusya henüz geniş çaplı füze saldırılarına başlamamış olsa da, Ukraynalı yetkililer elektrik şebekesine yönelik insansız hava aracı saldırılarında son zamanlarda bir artış olduğunu fark ettiler. Cumartesi günü Odesa'nın güney bölgesinde düzenlenen bir saldırıda yaklaşık 2 bin aile birkaç saat boyunca elektriksiz kaldı.
Saldırılar, Ukrayna genelinde sıcaklıkların düşmesiyle birlikte artış gösterdi. Birçok şehirde kar yağışı görülürken başkent Kiev'de ilk kar yağışı Salı günü görüldü.
Rusya'nın geçen kış elektrik şebekesine karşı düzenlediği hava harekatının hatıraları Ukrayna'yı hala rahatsız ediyor. Ukrayna'nın ulusal elektrik operatörü Ukrenergo'ya göre Rusya, Ekim 2022'den Nisan 2023'e kadar enerji tesislerine karşı 1200'den fazla füze fırlattı.
Elektrik şebekesinin yarısı çöktü
Kasım ayı ortasına gelindiğinde elektrik şebekesinin neredeyse yarısı devre dışı kalmış, insanlar soğuk ve karanlığa gömülmüştü. Kiev sakinleri zaman zaman geceleri el fenerlerine güvenmek zorunda kaldı ve şehrin olası bir tahliyesi için planlar yaptı.
Galushchenko, bakanlığında yakın zamanda verdiği bir röportajda "Çok fazla yıkım yaşadık" dedi.
Ukrayna, Batılı müttefiklerinin sağladığı hava savunma sistemleri sayesinde daha fazla Rus füzesini engelleyebildiği, mühendislerin hayati önem taşıyan ekipmanları onarmak için gece gündüz çalışabildiği ve bölge sakinlerinin enerji tasarrufu becerisi sayesinde saldırılardan sağ çıkmayı başardı.
Ancak Kiev Ekonomi Okulu'nun bu yılın Haziran ayı itibariyle toplam zararı 8.8 milyar dolar olarak tahmin ettiği saldırılar elektrik şebekesinde büyük bir yara açtı.
Enerji tesislerini bir yılda restore etmek imkansız
Galushchenko, yetkililerin yeni bir kış gelmeden önce onarım için 280 milyon dolardan fazla yatırım yaptığını söyledi. Ancak diğer yetkililer gibi o da savaş öncesi seviyelere hızlı bir dönüşün mümkün olmadığını kabul etti. Parlamentonun enerji komitesi başkan yardımcısı Alexei Kucherenko, "On yıllar boyunca inşa edilen enerji tesislerini bir yıldan kısa bir süre içinde tamamen restore etmek imkansız" dedi.
Ukrenergo Başkanı Volodymyr Kudritskyi, en az zarar gören tesisleri rehabilite ettiklerini, ancak bazı güç ünitelerinin sadece kısmen onarıldığını söyledi.
En büyük zorluklardan birinin, elektriği elektrik santrallerinden insanların evlerine ileten transformatörleri bulmak olduğunu söyledi. Birleşmiş Milletler'e göre geçtiğimiz kış Rusya, Ukrayna'nın yüksek gerilim trafolarının neredeyse yarısına zarar verdi ya da tahrip etti.
Trafolar Ukrayna sınırları dışına taşındı
Parlamentonun enerji komitesi üyesi Inna Sovsun'a göre trafolar o kadar hayati öneme sahip ki, kış öncesinde Rusya tarafından hedef alınmalarını önlemek için bazıları Ukrayna dışında, müttefik ülkelere taşındı.
Ukrayna'nın elektrik şebekesinin karşı karşıya olduğu bir diğer zorluk da termik santrallerin durumu. Ülkenin elektriğinin büyük bir kısmı nükleer enerji ile üretilirken, termik santraller en yüksek talebi karşılamak için gereken ekstra üretim kapasitesini sağlıyor.
Çevre kirliliği kaynak bulmayı zorlaştırdı
Birleşmiş Milletler'e göre Ukrayna'nın tüm termik santralleri geçen yıl Rus saldırıları nedeniyle zarar gördü. Bazı uzmanlarla yapılan görüşmelerde, Ukrayna'nın çevre kirliliğine yol açan santralleri finanse edecek yatırımcı bulmakta zorlanması nedeniyle onarım çalışmalarının geciktiği belirtildi.
Ukrayna'da enerji sektörüne odaklanan bir düşünce kuruluşu olan DiXi Group'un araştırma direktörü Roman Nitsovych, onarım çalışmalarının, hasar ya da Rus işgali nedeniyle kaybedilen santral kapasitesinin beşte birini geri kazandırdığını tahmin ettiğini söyledi.
Durum sanılandan daha kritik
Ukrayna Enerji Bakanlığı'nın verdiği rakamlar durumun biraz daha kritik olduğunu gösteriyor. Bakanlık onarım hedeflerini aştığını söylese de, termik santrallerde toplam kaybın yaklaşık yüzde 15'i geri kazanıldı.
Ukrayna'nın üretim kapasitesi, Rusya saldırmasa bile ülkenin bu kış elektrik kesintilerini önleyip önleyemeyeceği noktasında kafalarda soru işaretleri yaratıyor.
Bir enerji danışmanlık şirketi olan Metropoliya'nın başkanı Viktor Kurtiev, olası Rus saldırılarını hesaba katmadan Ukrayna'nın kış tüketiminin en yoğun olduğu dönemde 1,5 gigawatt, yani 10 bin haneye bir ay boyunca elektrik sağlamak için gereken miktar kadar açık verebileceğini tahmin ediyor.
Elektrik kesintilerinden kaçış yok
Kurtiev, "Elektrik şebekesi tekrar etkilenirse, bu açıklar büyüyecek, bu nedenle bu kış kesintilerden kaçınmamız pek olası değil" dedi.
Enerji Bakanı Galushchenko ve Ukrenergo'dan Kudrytskyi, elektrik şebekesinin kırılganlığının, onu koruyan yeni savunma sistemleriyle dengeleneceğinden emin olduklarını söylediler. Ukrayna şimdi, geçen kış başında sahip olmadığı ve ülke semalarını korumada etkili olduğu kanıtlanan Patriot füzeleri kullanıyor.
Galushchenko "Bizim için en iyi çözüm hava savunmasıdır" diyor. Galushchenko, birliklerinin insansız hava araçlarını düşürmek için kilit enerji tesislerinin yakınlarında faaliyet gösterdiğini de sözlerine ekledi.
Ukrayna ayrıca füze ve insansız hava araçlarının doğrudan isabetinden ya da enkazından korumak için tesislerin etrafına siperler inşa etti. Milletvekili Sovsun bu sistemi kum torbaları, beton duvarlar ve kayalarla dolu kafeslerden oluşan çok katmanlı bir sistem olarak tanımladı.
© 2023 The New York Times Company
