Anton Troianovski ve Michael Schwirtz / The New York Times
Ocak ayında, aktif ve emekli Rus askerlerden oluşan bir grubun başkanı, Ukrayna'yı işgal etmenin "anlamsız ve son derece tehlikeli" olacağını açıkladı. Olası işgalin binlerce insanı öldüreceğini, Rusları ve Ukraynalıları ömür boyu düşmanlaştıracağını, NATO ile savaş riskini artıracağını ve “Rusya'nın bir devlet olarak varlığını” tehdit edeceğini söyledi.
Ukrayna'yı gerçekten işgal etmenin bir ihtimal olduğunu pek az kişi düşündüğü için birçok Rus bunu uzak bir senaryo olarak görüyordu. Ancak Rusya'nın Ukrayna'daki ilerlemesi iki ay sonra durmuşken, kehanet gerçekçi gözükmeye başladı. Bildiriyi yazan emekli general Leonid Ivashov’a bu hafta telefonla ulaşıldığında, Rusya'nın savaş zamanı sansürü nedeniyle özgürce konuşamadı. Buna rağmen o gün söylediklerini inkar etmediğini vurguladı.
Savaşın faturası ağırlaşıyor
Başkan Vladimir Putin'in Ukrayna'ya karşı savaşının yavaş ilerlemesi ordusunun planlama kabiliyetini, en iyi casuslarına ve sadık savunma bakanına olan güvenini ve kendisine ulaşan istihbaratın kalitesi hakkında Rusya’da soru işaretleri yaratıyor. Yetkililerin ve askeri görevlilerin kendi kararlarını verip gelişmelere eş zamanlı olarak uyum sağlama konusunda çok az özgürlüğe sahip olması, Putin'in yukarıdan inme yönetiminin kısıtlamalarını da gözler önüne serdi.
Putin'in savaşının başarısızlığı, çatışmalarda öldürüldüğüne inanılan üst düzey askeri komutanların çarpıcı sayılarından açıkça görülüyor. Ukrayna, en az altı Rus generalini öldürdüğünü söylerken Rusya, Karadeniz filosunun komutan yardımcısıyla birlikte bu ölümlerin sadece birini kabul ediyor. ABD'li yetkililer ölen Rus askerlerinin sayısını teyit edemediklerini ancak Rusya'nın işgal planının kötü istihbarat tarafından sekteye uğramışa benzediğini söylüyorlar.
İlerlemenin yavaşladığı o kadar aşikar ki savaşı destekleyen Ruslar birbirlerini suçlamaya başladı. Rus propagandası bu sırada hız kesilmesinin ordunun sivillere zarar vermekten kaçınmaya gösterdiği özenin bir sonucu olduğunu iddia ediyor. Rusya Federal Güvenlik Servisi’nde eski albay ve doğu Ukrayna'daki Rus destekli ayrılıkçıların geçmiş "savunma bakanı" olan Igor Girkin, pazartesi günü internette yayınlanan bir video röportajında Rusya'nın Ukrayna kuvvetleri hakkında "felaket derecesinde hatalı bir değerlendirme" yaptığını söyledi.
Girkin “Düşman her açıdan hafife alındı” dedi.
Rus kuvvetlerinin zayıf performansı, savaşın başlangıcında Rusya'nın devasa ve teknolojik olarak gelişmiş ordusunun Ukrayna'nın işini kısa sürede bitireceğini öngören analistleri de şaşırttı. Putin, birliklerinin Kiev de dahil olmak üzere büyük kentleri hızla ele geçirmesini, hükümeti devirip Kremlin'in kontrolü altında bir kukla rejim kurmasını bekliyordu.
Putin, işgalin ikinci gününde Ukraynalı askerlere ülkenin savaşmadan çökeceğini umarak, "İktidarı kendi elinize alın" çağrısında bulundu.
Bunun yerine, Ukrayna savaştı. Yaklaşık bir ay geçti ve Rus birlikleri çok daha zayıf olmasına rağmen üstün manevra kabiliyetine sahip Ukrayna ordusunun amansız saldırıları karşısında çıkmaza girmişe benziyor.
Emekli bir korgeneral ve Rus devlet televizyonun düzenli yorumcusu Yevgeny Buzhinsky Ukrayna kuvvetleri hakkında “Muhtemelen bu kadar yoğun direnmeyecekleri umudu vardı. Daha makul olmaları bekleniyordu” diye konuştu.
Putin eleştirilere yanıt verircesine, kamuoyuna yaptığı açıklamalarda savaşın “plana göre” gittiğini defalarca tekrarladı.
Putin’in sözlerine karşın Rus askeri analist Pavel Luzin, “Kesinlikle hiçbir şeyin planlandığı gibi gitmediğini söyleyebiliriz. Sovyet ve Rus ordularının kısa sürede bu kadar büyük kayıplar yaşamasının üzerinden on yıllar geçti" diyor.
Rusya en son üç hafta önce 2 Mart’ta muharebe kayıplarını 498 asker olarak açıkladı. ABD bu rakamın 7 bin olduğunu tahmin ediyor. Rusya, Çeçenya'da yaklaşık on yıl süren çatışmalarda toplam 11 bin askerini kaybettiğini açıklamıştı.
Rusya'nın askeri ve güvenlik hizmetleri konusunda uzman olan yazar Andrei Soldatov'a göre Ukrayna'daki başarısızlıklar Rus liderliği içinde çatlaklar yaratmaya başladı. Soldatov, Ukrayna'daki casusların seçilmesi ve şaşırtma saldırılarından sorumlu üst düzey Rus istihbarat yetkilisinin yardımcısı ile birlikte ev hapsine alındığını söyledi. Soldatov'un kaynaklarına göre, Putin'le tatil yapan ve olası cumhurbaşkanı halefi olarak görülen savunma bakanı Sergei Shoigu bile itibar kaybına uğradı.
Yazar "Herkes kırmızı çizgide gibi görünüyor” dedi.
Soldatov'un iddiaları bağımsız olarak doğrulanamadı ve bazı bağımsız uzmanlar bu iddialara karşı çıkıyor. Ancak Shoigu 27 Şubat’tan beri Putin’le bir aradayken gözükmedi. Putin, General Valery Gerasimov’un da katıldığı son toplantıda Rusya’nın nükleer güçlerini daha hazır bir seviyeye getirmesini söylemişti.
Rus askeri analisti Luzin “Çatışma, ordunun kötü savaştığını gösterdi. Bundan Savunma Bakanı sorumlu" dedi.
Savaş alanında kıdemli komutanların ölümleri de Kremlin'in savaş planlamasının yetersizliğini yansıtıyor. Rus yetkililer pazar günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın Karadeniz filosunun komutan yardımcısı Yüzbaşı Andrei Paliy'in liman kenti Mariupol üzerinde çıkan çatışmada öldüğünü açıkladı.
41. Karma Silahlar Ordusu komutan yardımcısı Tümgeneral Andrei Sukhovetsky, savaşın dördüncü gününde öldürüldüğünde, daha önce görev yaptığı Novorossiysk kenti, onu “sadık bir yoldaş, yiğit bir asker, bilge bir komutan ve Anavatan'ın özverili bir savunucusu" sözleriyle andı.
Ukrayna askeri istihbarat servisi, Sukhovetsky'nin ölümünü bildirdiği açıklamalarında "Apoletler teröristlere koruma sağlamaz" dedi.
Rus ordusunun en deneyimli komutanları arasında Tümgeneral Oleg Mityayev de vardı. Rusya'nın Tacikistan'daki en büyük yabancı askeri üssüne liderlik etmişti ve Suriye'deki Rus kuvvetlerinin ikinci komutanıydı. Putin birliklerine Ukrayna'yı işgal etme emri verdiğinde, Mityayev Berlin'deki Reichstag binasını ele geçirmeye yardım eden ve 1945'te Nazi Almanyası'nın yenilgisini hızlandıran 150. Motorlu Tüfek Tümeni'nin başına geçti.
Kiev'e göre, Ukrayna'da üç haftadan az dayandı. Savaşta öldürüldükten sonra ya Rus kuvvetleri cesedini geride bıraktı ya da kanlı cesedin bir fotoğrafını Telegram'da "Ukrayna'ya zafer" başlığıyla yayınlayan aşırı sağcı Azak Taburu tarafından ele geçirildi.
Rus yetkililer, onun veya Ukrayna'nın öldürdüğünü iddia ettiği diğer dört generalin ölümünü doğrulamadı. Ancak, savaşın sisli bilgi akışını da göz önünde bulunduran uzmanlar, Rusya'nın Ukrayna'daki kara askeri liderlerinin ölüm oranının zarar verici olduğunu, yakında Rusya'nın askeri etkinliğini azaltabileceğini söylüyor.
Ölümler operasyonel güvenlik başarısızlıklarının yanı sıra çok daha çevik bir Ukrayna savaş gücü karşısında Rus ordusunun üst düzey komuta yapısının hatalarını yansıtıyor.
ABD Ordusu'nun Avrupa'daki eski komutanı Korgeneral Ben Hodges, "Modern savaşta, çok fazla generalin ölmez. Ama bu çok ölümcül bir savaş alanı" diye konuşuyor.
ABD Merkez Komutanlığı'nın eski komutanı General Joseph L. Votel, bu ölümlerin Rusya'nın cephedeki zorluklarının göstergesi olabileceğini, bazı Rus birimlerinin görevlerini anlamadığını, hatta teçhizatı terk ettiğini belirtti. Askeri liderlerin bu sebeple “kişisel örnek olmak veya gözdağı vererek birliklerini savaşta denetleyip yönlendirmek” için cepheye daha yakın konumlanabileceğini söyledi.
Bir e-postada “Üst düzey liderleri kaybetmeye devam etmek iyi değil. Liderliğin kaybı eninde sonunda morali, savaşma cesaretini ve etkinliği etkiler” diye yazdı.
Rusya'nın generalleri için sorunun bir kısmı, birçoğunun son on yılı farklı bir savaş türüyle geçirmesi. 2000'lerin başlarında Rusya Çetenistan’da küçük bir bölgedeki ayrılıkçı ayaklanmayı bütün kentleri ağır bir şekilde bombalayarak yatıştırmayı başardı. Daha yakın zamanda, Rusya'nın Suriye'deki operasyonları gelişmiş silahlardan ve hatta düzenli bir ordudan yoksun bir nüfusa karşı hava saldırıları ile gerçekleşti.
Ukrayna askeri açıdan çok daha zayıf olsa da ülkenin doğusundaki Rus destekli ayrılıkçı güçlere karşı sekiz yıllık savaşından bir şeyler öğrendi. O zamanki çatışmalar, şu andaki savaşın minyatür bir versiyonuydu. Ukrayna, büyük ölçüde korunan kendi hava kuvvetlerine ve modern uçaksavar sistemlerine sahip. Rus zırhlı konvoyları Ukrayna karayollarında ilerlerken, Ukrayna kuvvetleri insansız hava araçları ve yüksek manevra kabiliyetine sahip piyade birimlerini etkili şekilde konuşlanarak arkalarında terk edilmiş ve yannış araçlar bıraktı.
Ukrayna genelinde, Rus kuvvetleri büyük ölçüde durdu. Ancak analistler askeri gerilemelerin savaşı Rusya için varoluşsal olarak gören ve giderek artan bir şekilde Rus halkına uzun bir mücadeleye hazırlanmaları yönünde sinyal veren Putin'i caydırmayacağına dikkat çekiyor.
Soru, ağır kayıpların ve Batı yaptırımların Putin'i savaşı sona erdirmek için bir tür uzlaşmayı kabul etmeye zorlayıp zorlayamayacağı. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'nin onu tatmin edecek tavizler sunmaya hazır olup olmadığı da bir başka belirsizlik. Kremlin'in sözcüsü Dmitry Peskov salı günü yakın zamanda ateşkes sağlanmasına dair umutları ciddiye almadı ve Ukrayna ile müzakerelerin istediklerinden çok daha yavaş ve önemsiz ilerlediğini söyledi.
Rus hükümetine yakın bir araştırma kuruluşu olan Rusya Uluslararası İlişkiler Konseyi'nin genel müdürü Andrei Kortunov, "Rus liderliği kaybedemez. Ne olursa olsun, tüm bu hikayeyi bir tür zaferle bitirmeleri gerekecek" diyor.
©️ 2022 The New York Times Company
