Somini Sengupta - Abdi Latif Dahir - Alex Travelli - Clifford Krauss / The New York Times
Petrol devleri, Asya ve Afrika sokaklarında küçük bir düşmanla karşı karşıya. Her gün milyarlarca insanı taşıyan iki ve üç tekerlekli gürültülü, zararlı araçlar sessizce elektrikliye geçiyor ve bu da petrol talebini bu yıl günde 1 milyon varil azaltıyor.
Hızla yayılıyor
Kenya ve Ruanda'da düzinelerce girişim, petrol tüketen motosiklet taksileri bataryalı taksilerle değiştirmek için yarışıyor. Hindistan'da bu yıl satılan ve tescil edilen yeni üç tekerlekli araçların yarısından fazlası elektrikli. Endonezya ve Tayland da motosiklet taksilerin elektrifikasyonunu teşvik ediyor.
Çin pazara hakim durumda. Hükümeti onlarca yıl önce dumanlı şehirlerini temizlemek amacıyla elektrikli araçları teşvik etmeye başladı; bu da dünyadaki elektrikli iki tekerlekli araçların büyük çoğunluğunun neden Çin'de olduğunu açıklıyor.
Petrol talebini azaltıyor
Michael Bloomberg'in finansal veri ve medya şirketinin bir araştırma kolu olan BloombergNEF'e göre, elektrikli mobiliteye geçiş küresel petrol talebini her gün 1,8 milyon varil azalttı. İki ve üç tekerlekli araçlar bu azalmanın yüzde 60'ını (1.08 milyon varilini) oluşturuyor.
Birlikte ele alındığında, otomobiller ve daha küçük elektrikli araçların bu yıl toplam petrol talebinin sadece yüzde 4'ünü ikame edeceği öngörülüyor. Yine de bu araçların büyümesi enerji dönüşümü için hayati önem taşıyor çünkü ulaşım küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 20'sini oluşturuyor. Kapsamlı bir bağımsız araştırmaya göre, dünyanın ısınmayı yavaşlatmak için yaptığı tüm değişiklikler arasında elektrikli araç satışları, iklim hedeflerine ulaşma yolunda ilerleyen tek kategori.
Kenya'da sessiz devrim yaşanıyor
Nairobi yollarında boda-boda olarak bilinen 60 elektrikli motosiklet taksisi bulunan Mazi Mobility'nin kurucusu Jesse Forrester, "Elektrikli motosikletler daha sessiz, çok daha verimli ve çevre için iyi" dedi ve ekledi: "Kenya'da şu anda geleceğe yönelik bu dönüşümü yönlendiren sessiz bir devrim yaşanıyor"
Forrester'ın firması, ithal bisikletleri satarak veya monte ederek, şarj cihazları kurarak ve ucuz kredi sunmak için kredi verenlerle birlikte çalışarak elektrikli iki tekerlekli bir ekosistem kurmak için yarışan birkaç firma arasında yer alıyor.
Honda 3,4 milyar dolar bütçe ayırdı
Kenya dışında dünyanın pek çok farklı noktasında da bu geçişin sert şekilde yaşandığı görülüyor. Hindistan merkezli Hero MotoCorp tarafından 1800 doların altında bir elektrikli scooter da dahil olmak üzere pille çalışan modeller piyasaya sürüyor. Yine Hindistan merkezli Ola gibi araç paylaşım şirketleri de bu işe giriyor. Honda da kısa bir süre önce 2030 yılına kadar yılda 4 milyon elektrikli motosiklet satmak amacıyla 3,4 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı.
Küçük elektrikli araçların önündeki en büyük engel ise hükümet politikası. Meksika gibi batarya yerine petrolü sübvanse eden ülkelerde iki ve üç tekerlekli elektrikli araç sayısı çok az - ya da Mexico City'de bir motosiklet satıcısı olan Karla Ramirez'in deyimiyle bu araçlar "niş bir ürün" olarak görülüyor.
Taşımacılığın geleceği
Nairobi yakınlarındaki bir otoyolun kenarındaki benzin istasyonunda, şehrin önde gelen elektrikli boda-boda girişimlerinden biri olan ARC Ride'dan bir ekip, bir telefon uygulamasıyla açılan parlak yeni bir kabin kuruyordu.
Bitmiş bir lityum pili boş bir dolaba koyup diğerinden tam dolu olan bir pil çıkardığınızda en az 90 kilometre (56 mil) gitmeye hazır hale geliyorsunuz. Bu yakıt, motosiklet-taksi sürücüleri için neredeyse tam bir günlük çalışma için yeterli.
ARC Nairobi'de 72 takas istasyonu kurdu ve önümüzdeki aylarda şehrin en işlek güzergahlarında her birkaç kilometrede bir olmak üzere 25'ten fazla istasyon daha kurmayı planlıyor.
ARC Ride'ın sürdürülebilir büyüme başkanı Felix Saro-Wiwa, "Toplu elektrikli taşımacılığı mümkün kılacak bir çözümle ilgileniyoruz" dedi. Saro-Wiwa'nın bu işte bir geçmişi var. Büyükbabası Ken Saro-Wiwa, ülkesi Nijerya'da petrol üretiminin sosyal ve çevresel zararlarına uluslararası boyutta dikkat çeken bir insan hakları aktivistiydi. Kendisi 1995 yılında askeri hükümet tarafından idam edildi.
En büyük engel: Yüksek maliyet
Kenya'da dolaşımda olan yaklaşık 1500 elektrikli boda-boda var ve bu sayı ülkedeki tahmini 1,3 milyon boda-bodanın çok küçük bir kısmını oluşturuyor.
Hala birçok engel var. Elektrik pahalı. Hükümet elektrikli motosiklet satıcılarını ithalat vergilerinden muaf tuttu, ancak politikanın her yıl onaylanması gerekiyor, bu da şirketlerin plan yapmasını zorlaştırıyor. Parçaları ithal etmek için hantal bir bürokrasi var. Değer kaybeden Kenya para birimi de bu duruma yardımcı olmuyor.
Farklı girişimlerin elektrikli bisikletleri birbiriyle uyumsuz bataryalar ve işletim sistemleriyle çalışıyor ve bu da yaygın kullanımı engelliyor. Ancak Saro-Wiwa, ortalık yatıştığında petrol ve gazdan uzaklaşılacağı konusunda umutlu ve "Kenya'da ulaşımın geleceği böyle görünüyor" sözlerini kaydediyor.
Fiyata duyarlı bir pazar
Shankar Rai, Hindistan'ın elektrikli araç dönüşümünün en ön saflarında yer alıyor. 45 yaşında üç çocuk babası Rai, Nepal yakınlarındaki çoğunlukla yoksul bir Hint şehri olan Darbhanga'da haftanın altı günü, günde dokuz saat üç tekerlekli elektrikli çekçek kullanıyor. Günde yaklaşık 1.000 rupi (yaklaşık 12 dolar) kazanıyor ve bunun neredeyse yarısı çekçek sahibi olan ve geceleri bu aracı şarj eden bir arkadaşına gidiyor. Geri kalanı ise yemek ve okul masraflarına gidiyor.
Elektrikli çekçek ile ilgili konuşan Rai, "Biz fakir insanlarız, bu sayede hayatta kalmayı başarıyoruz" diyor.
Rai, Hindistan hükümetinin 2030 yılına kadar yollardaki araçların yüzde 30'unun elektrikli olmasını sağlamak amacıyla başlattığı 1,2 milyar dolarlık girişimin bir parçası.
Doğal gazdan yarı yarıya ucuz
Bu hükümet cömertliğinin büyük bir kısmı otomobil satıcılarına gidiyor ve onlar da tasarruflarını fiyatları düşürerek çekçek alıcılarına aktarıyor. Darbhanga'da, Rai'nin kullandığı gibi bataryalı yeni bir çekçek yaklaşık 175 bin rupiye (2 bin 100 dolar) satılıyor. Bu, doğal gazla çalışan yeni bir çekçek fiyatının yarısı. Bataryayı şarj etmek 20 rupi, yani bir benzin deposunu doldurma fiyatının dörtte birine mal oluyor.
İndirimler işe yarıyor gibi görünüyor. Hindistan'ın en büyük şirketi Reliance Industries, üç tekerlekli kargo araçlarını gazdan elektriğe dönüştürüyor. Yemek dağıtım hizmetleri mümkün olduğunca çabuk elektrikli hale geliyor.
Batarya fiyatları düşüyor, dönüşüm hızlanıyor
Sun Mobility adlı şirketi şarj altyapısı kuran Chetan Maini, işlerin hızla büyüdüğünü söyledi. Batarya fiyatları giderek düştüğünden elektrikli iki ve üç tekerlekli araçların maliyetini aşağı çekmeye yardımcı oluyor.
Bir bayi olan Balaji Motors'a göre Darbhanga'da ayda yaklaşık 200 elektrikli çekçek satılıyor. Bir satış müdürü, iki yıl içinde elektrikli çekçeklerin sokaklara hakim olacağını tahmin ediyor.
Balonlar, Karla Ramirez'in Mexico City'nin lüks Polanco semtindeki motosiklet showroomuna tüm gün süren bir parti havası getirdi. Sergilenen 30 motosiklet arasında bir elektrikli model - Voltium Gravity adlı gri/beyaz bir motosiklet - belirgin bir şekilde öne çıkarılarak sergilendi.
Geçtiğimiz Cuma günü, José Antonio Palmares adında zayıf, ciddi yüzlü bir müşteri içeri girdiğinde Ramirez onu Voltium'a yönlendirdi ve ona "Bu tamamen farklı bir konsept. Benzin kullanmıyorsunuz ve çevreyi kirletmiyor. Ve ücretsiz olarak test sürüşü yapabiliyorsunuz" sözlerini sarf etti.
Ramirez'in her ay ortalama olarak sattığı yaklaşık 55 araçtan biri elektrikli. En ucuz elektrikli modelin geleneksel motosikletlerden daha pahalı olması da bir engel. Meksika Motosiklet Üreticileri ve İthalatçıları Birliği'ne göre, geçen yıl satılan 1,25 milyon motosikletten sadece 1000'i bataryayla çalışıyor.
Meksika hükümeti destek çıkmıyor
Meksika hükümeti çok az elektrikli araç teşviki sunuyor. Ramirez bu konuda "Başkanımız petrolü çok seviyor" diyor.
Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador yenilenebilir enerjiyi genişletme çabalarını engellerken, devlete ait petrol şirketi Petróleos Mexicanos'u destekleyerek ülkesinin geleceğini fosil yakıtlara bağladı. Latin Amerika'daki diğer ülkeler gibi Meksika da sübvansiyonları otobüs ve metro seferlerinin yanı sıra geleneksel yakıtlara yönlendiriyor.
Benzinle çalışan bir motosiklet kullanan ve elektrikli bir motosiklet almayı düşünen Ramirez de dahil olmak üzere elektrikli iki tekerlekli araç meraklıları için en büyük engel fiyat.
© 2023 The New York Times Company
