Delger Erdenesanaa, Mira Rojanasakul / New York Times
Dünyanın dört bir yanındaki izleme kuyularından elde edilen verileri derleyen yeni bir çalışma, yeraltı suyu seviyelerini en ince ayrıntısına kadar haritalandırmaya çalışıyor. 40'tan fazla ülkede yaklaşık 1.700 akifer* üzerinde yapılan bir araştırma, yeraltı suyu seviyelerinin 2000 yılından bu yana neredeyse yarı yarıya düştüğünü ortaya çıkardı. İncelenen akiferlerin sadece yaklaşık %7'sinde yeraltı suyu seviyeleri aynı dönemde yükseldi.
Tarım arazilerinin olduğu bölgelerde daha düşük
Yeraltı su seviyelerindeki düşüşler en çok kuru iklime sahip bölgelerde ve tarıma elverişli arazilerin yoğun olduğu yerlerde görüldü. Bu bölgeler arasında ABD’deki California Orta Vadisi ve Büyük Ovalar yer alıyor. Araştırmacılar ayrıca İran'da yeraltı suyunun hızla düştüğü geniş alanlar buldu. Çalışmanın başyazarı olan California Santa Barbara Üniversitesi’den Doç. Scott Jasechko “Yeraltı sularının azalmasının sonuçları vardır. Bu sonuçlar arasında akarsuların taşması, toprakların çökmesi, deniz suyunun kıyı akiferlerini kirletmesi ve su kuyularının kuruması var” dedi.
Geçmişte yapılan küresel çalışmalar, çok daha kötü çözünürlüğe sahip uydu gözlemlerine ve yeraltı suyu seviyelerini doğrudan ölçmek yerine hesaplayan modellere dayanıyordu. Utrecht Üniversitesi hidroloji profesörü Marc Bierkens, 24 Ocak'ta Nature dergisinde yayınlanan araştırmanın, daha önce uydular ve modellerle tespit edilen yaygın yeraltı suyu düşüşlerini doğruladığını söyledi. Bierkens, makalenin aynı zamanda iyileşme sürecindeki akiferler hakkında da yeni bulgular sunduğunu açıkladı.
Bazı kesimlerde su seviyesi yükselmeye başladı
Araştırmacılar, yaklaşık 500 akiferde 2000-2020 yılları arasındaki su seviyelerini 1980-2000 yılları arasındaki eğilimlerle karşılaştırdı. Yapılan karşılaştırma sadece su seviyelerine bakmaktan daha umutlu bir tablo ortaya koydu. Daha küçük akifer gruplarının %30'unda yeraltı suyu seviyeleri 2000 yılından bu yana daha hızlı bir şekilde düştü. Ancak bunların %20'sinde yeraltı suyu seviyelerindeki düşüş önceki döneme kıyasla yavaşlamış, %16'sında ise tamamen tersine dönmüş ve yeraltı suyu seviyeleri yükselmeye başlamıştır.
İyileşmeler Avustralya, Çin, Suudi Arabistan, Güney Afrika, İspanya, Tayland ve Amerika Birleşik Devletleri gibi dünyanın dört bir yanındaki akiferlerde gerçekleşiyor. Araştırmanın ortak yazarlarından Debra Perrone, bu akiferlerin iyimser olmamız için bir neden teşkil ettiğini söyledi. Perrone “Verilerimiz, yeraltı suyu seviyesindeki düşüşün yavaşladığı, durduğu veya tersine döndüğü 100'den fazla akifer olduğunu gösterdiği için iyimser olabiliriz. Ancak yeraltı sularının çok daha düşük oranlarda yükseliyor olması nedeniyle temkinli olabiliriz. İşleri daha kötü hale getirmek iyileştirmekten daha kolay” dedi.
Çalışma, devlet kurumları ve araştırmacıların su seviyesini takip etmek için kullandıkları yaklaşık 170.000 izleme kuyusundan elde edilen verilere dayanıyor. Ancak kuyu verileri her yerde mevcut değil ya da yeterli süreyi kapsamıyor. Bu nedenle bu nedenle araştırma yaklaşık 40 ülke ve bölgedeki akiferleri incelemekle sınırlı kaldı.
Yeraltı sularının azalmasının nedenleri farklılık gösteriyor
Amerika Birleşik Devletleri'nde 80 binden fazla izleme kuyusunu analiz eden yakın tarihli bir New York Times araştırması, ülke içinde genel olarak benzer eğilimler buldu. Yeraltı sularının azalmasının nedenleri yerden yere farklılık göstermektedir. Bazı büyük şehirler evsel kullanım için yeraltı suyuna güveniyor. Şehirlerin dışında ise yeraltı suları en çok tarımsal sulama için kullanılıyor. Jasechko, "Küresel olarak gördüğümüz eğilimlerin birçoğunun yeraltı sularını kullanan tarımla ilgili olması beni şaşırtmaz" dedi.
Yağışların azaldığı bölgelerde su daha az
Araştırmacıların tespit ettiği başka bir faktör bölgeye düşen yağmur veya kar miktarındaki değişiklikti. Yeraltı sularının azalmasının hızlandığı akiferlerin %80'inde 40 yıllık zaman diliminde yağışlar azalmıştır.
Bazı bölgeler akiferlerini kendi dolduruyor
Akiferlerin iyileştiği yerlerde de nedenler değişiklik gösteriyor. Bangkok ve California'daki Coachella Vadisi gibi bazı yerlerde hükümetler yeraltı suyu kullanımını azaltmak için düzenleme yaptı. Bazı topluluklar ise nehirlerdeki suları kullanıyor. Arizona'nın Avra Vadisi'nde yetkililer, akiferlerini kendi baskılarıyla karşı karşıya olan Colorado Nehri'nden gelen suyla aktif olarak yeniden dolduruyor. İspanya'da ise Los Arenales akiferini nehir suyu, arıtılmış atık su kullanarak yeniden dolduruyorlar.
İngiliz Jeolojik Araştırmalar Kurumu'ndan Donald John MacAllister, yeni araştırmanın uydu sayesinde yeraltı sularındaki yerel farklılıkları saptamaya yardımcı olduğunu söyleyerek “Yeraltı sularında azalma olduğunu sıklıkla duyuyoruz. Aslında tablo bundan çok daha değişken. İşlerin belki biraz daha iyimser olduğu yerlerden dersler çıkarmamız gerekiyor” dedi.
© 2024 The New York Times Company
Oksijen'in notu: Akifer*, geçirgen veya kırılmış kaya gibi malzemelerden oluşan, su taşıyan yeraltı tabakasına verilen addır. Yeraltı suları, akiferlerin içinde bulunur.
