Yatağa her zamanki saatte girdiniz, odanızı serin, karanlık ve sessiz tuttunuz. Ama yine de uyuyamıyorsunuz. Perdelerden süzülen gümüş ışığa bakınca fark ediyorsunuz: Bu gece dolunay.
Peki gerçekten de uykusuzluğunuzun sebebi o mu?
Uzmanlara göre, dolunayın insan uykusu üzerindeki etkisini araştırmak sanıldığı kadar kolay değil. Çünkü birçok insan, dolunayı “romantik” ya da “büyüleyici” bir olay olarak görüyor ve bu duygusal bağ bile uyku düzenini etkileyebiliyor.
Popular Science'a göre bilimsel araştırmalar, dolunayın uykuda bazı ölçülebilir değişikliklere yol açtığını gösteriyor.
Bilim ne söylüyor?
2013’te İsviçre’de yapılan bir araştırmada, katılımcılar dolunay döneminde derin uyku evresinde yüzde 30 azalma yaşadı. Uykuya dalmaları ortalama 5 dakika daha uzun sürdü ve toplamda 20 dakika daha az uyudular. Ayrıca melatonin seviyelerinde düşüş gözlendi.
İkinci bir İsviçre araştırması, 47 sağlıklı yetişkinin dolunay dönemlerinde yaklaşık 25 dakika daha az uyuduğunu buldu. Erkekler, kadınlara göre daha fazla etkilendi: Ortalama 50 dakika daha az uyku ve REM evresine geçişte 30 dakikalık gecikme kaydedildi.
Laboratuvardan çıkınca tablo değişiyor
Bu araştırmaların ortak sorunu, hepsinin uyku laboratuvarlarında yapılmış olması. Steril, yabancı bir ortamda uyumak, doğal uyku döngüsünü bozabiliyor.
Bu nedenle Washington Üniversitesi’nden bir ekip, gözlemlerini gerçek hayata taşıdı. Bilim insanları, Arjantin’de elektrik erişimi farklı üç toplulukta ve Seattle’da 464 üniversite öğrencisinde ay döngüsüne göre uyku düzenini inceledi.
Sonuçlar çarpıcıydı: Tüm gruplar, dolunaya yaklaşılan günlerde daha geç uykuya daldı ve daha kısa uyudu. Bu etkinin, ay ışığının en parlak olduğu dönemlerde insanların geceleri daha aktif kalmasına yönelik evrimsel bir alışkanlıktankaynaklanabileceği düşünülüyor.
Elektriğe erişimi olmayan bölgelerde etki çok daha güçlüydü. Şehirlerde ise yapay ışık, ay ışığının etkisini büyük ölçüde bastırıyor.
Bilim insanları hâlâ ay ışığının uykuyu tam olarak nasıl etkilediğini anlamaya çalışıyor. Ancak mevcut veriler, dolunayın hem biyolojik hem de psikolojik yollarla uykusuzluğu tetikleyebildiğini gösteriyor.
Yani eğer bir dolunay gecesi uykunuz kaçarsa, suçluyu buldunuz diyebilirsiniz — ama belki de o güzel ışığa fazla takılıp kaldığınız içindir.
