İnternette yayılan yanlış bilgiler, kurbanların travmatik deneyimlerini kullanıyor ve teyitçilerin bunu çürütmek için çalışırken desteğe ihtiyacı var. Sosyal medyada paylaşılan bir video, felaket niteliğindeki bir patlamadan önce liman tarafındaki bir binadan yükselen yoğun bir duman sütununu gösteriyor. Altında ise inanılmaz bir şekilde, ülkeyi kasıp kavuran depremden sonra patlayan Türkiye'deki bir nükleer santralin görüntüleri olduğu yazıyor.
Türkiye dışında faal durumda nükleer santral yok. Görüntüler aslında Lübnan'ın Beyrut limanında 2020'de patlayan bir gübre depolama tesisini gösteriyor. Bu video, Türkiye'deki felaketi gösterdiği iddiasıyla sosyal medyada yayılan sayısız paylaşımdan sadece biri. O zamandan beri, Full Fact dahil dünyanın dört bir yanındaki bilgi denetleyicileri, yanıltıcı ve tehlikeli yanlış bilgilerin yayılmasını sınırlamak için gerçek olayları doğrulamaya çalışıyor.
Sahadaki teyitçiler özellikle gergin durumda. Geçen hafta Salı günü, Türkiye'deki meslektaşlarımız Teyit, yanlış bilgilendirme dalgasını durdurmak için destek istemek üzere temasa geçti. Suriyeli doğrulama görevlileri Verify-sy, evlerinin hasar görmesi nedeniyle işlerini durdurmak zorunda kaldıklarını söyledi. Şu anda 33 binden fazla kişiye tırmanan ölü sayısıyla, yardım çalışmalarında çalışanların çevrimiçi olarak doğru bilgilere erişebilmesi çok önemli.
Depremzedelerin görmesi gereken son şey
Yanlış bilgi, doğrudan arama kurtarma ve afet yardımına engel olabilir. Kişiler ve kuruluşlar, çevrimiçi olarak gördükleri görüntüleri etkilenenlerin belirlenmesi için veya kayıp aile üyeleriyle yeniden bir araya gelmelerine yardımcı olmak için kullanıyor olabilir. 2017'ye kadar, Kanada Kızılhaçı insanları bir felaketin kurbanlarının bulabildikleri herhangi bir bilgiye güvenmeleri konusunda eğitmeye çalışıyordu. Sosyal medyadaki yanıltıcı içerik, insanların doğru bilgi ve desteği almasına yardımcı olmaya çalışanları engelleyebilir. Bu trajediden etkilenen insanların görmeleri gereken son şey yanlış bilgilerle dolu sosyal medya hesapları. Mağdurlar, travmatik deneyimlerinin sadece paylaşımlar için istismar edilmesini hak etmiyor.
Mali kazanç için kullanıyorlar
Ek olarak, bu hesaplardan bazıları, sözde yardım için takipçilerden bağışta bulunmalarını istiyor. Yayınlanan içeriğin gerçek olmadığı göz önüne alındığında, olayları kişisel mali kazanç için kasıtlı olarak kullanıyor olmaları muhtemel. İnsanların trajedinin görüntülerini paylaşmak istemesi anlaşılabilir bir durum ve çoğu zaman bu iyi niyetle yapılıyor. Ancak son derece duygusal son dakika haberlerinin sosyal medya akışlarımızı ele geçirdiğini gördüğümüzde, bu yanlış bilgilerin gelişmesi için bir fırsat yaratıyor.
Rusya geçen yıl Ukrayna'yı işgal ettiğinde benzer bir hikayenin ortaya çıktığını gördük. Daha önceki savaşlardan, farklı ülkelerden ve hatta video oyunlarından görüntülerin internette yayılması çok uzun sürmedi. Hatta önceki gün çürüttüğümüz eski bir Rus askeri geçit töreninin görüntülerini kullandıktan sonra BBC'yi kontrol etmek zorunda kaldık.
Bu tür trajik bir olay meydana geldiğinde, ne yazık ki bazı insanlar konuya gösterilen yaygın ilgiden faydalanmanın yollarını arıyorlar. Full Fact'te içerikleri kontrol ederken, trajedinin sahte videolarını yayınlayarak ilgi çekmek amacıyla görünüşte kurulan hesaplar gördük.
Herkesin yapabileceği bir şeyler var
Para ya da şöhret için bu tür yanlış bilgileri paylaşan insanları durdurmak zor. Ancak bunların çoğunun kötü niyetli kişiler olmadığını biliyoruz. Onlar sadece üzücü bir olayın ardından bilgi bulmaya ve paylaşmaya çalışan insanlar. Ancak bu gibi durumlarda hepimizin oynayacağı bir rol var.
Depremle ilgili bir video gördüğünüzde kendinize sormanız gereken ilk şey şu: Bu güvenilir görünüyor mu? Bir nükleer santralin patladığını gösterdiğini iddia eden video, hızlı bir Google aramasıyla çürütülebilir. Kendinize, çekimde açıkça yersiz görünen herhangi bir şey olup olmadığını sorun. Türkiye'de bir sarsıntı gösterdiğini iddia ederek gördüğümüz bir video aslında Nepal'den. Bunu nasıl biliyoruz? Resimdeki arabaların plakaları Türk plakası değil.
Dünya çapındaki bilgi denetleyicileri tarafından yapılan çok fazla iş varken, izlediğiniz videonun zaten çürütülmüş olup olmadığını da kontrol etmeye değer. Hala emin değilseniz, çevrimiçi yanlış bilgileri tespit etmek için herkesin erişebileceği bir araç kitimiz var.
Böylesi bir trajedinin olduğu zamanlarda, hepimiz bir araya gelip internette paylaştıklarımıza biraz daha dikkat ederek üzerimize düşeni yapabiliriz. Kötü bilgi yayıldığında hayatları mahvedebilir ve bu örnekte, devam eden bir felaket sırasında yardım çabalarını riske atabilir.
Abbas Panjwani, Londra merkezli bir haber teyitleme platformu olan Full Fact’te yardımcı editör olarak çalışıyor.
