Tektonik plakalar birbirlerine çarptıkça, sürtündükçe ve birbirlerinin altına daldıkça inanılmaz derecede yüksek enerji ortaya çıkar. Bu hapsedilmiş enerji ise bazen yeryüzünü sarsan, volkanik patlamaları tetikleyen, dağları yerinden oynatan ve tsunamiler yaratan dev depremlere yol açar.
Kandilli Rasathanesi'ne göre deprem, yerkabuğunun gerilme etkisi sonuncu, belirli bir derinlikte kırılması olarak tanımlanabilir. Depremin büyüklüğü ise kırılan yüzeyin büyüklüğü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerji düzeyini belirten bir ölçüdür.
Bilim insanları 1900'lerin başında depremin büyüklüğünü nasıl ölçeceklerini bulduklarından beri büyük depremler dünyayı sarstı. Yaşanan bu depremlerin en büyükleri de Megathrust depremler olarak adlandırılıyor. Megathrust depremlerin büyük bir kısmı, tektonik plakaların birbirinin altına daldığı Pasifik'teki sismik olarak huzursuz ateş çemberi olarak adlandırılan bölgede meydana gelmekte.
Pasifik ateş çemberi, yeryüzündeki depremlerin yüzde 81’inin gerçekleştiği sismik olarak inanılmaz derecede aktif bir bölgedir.
Bilim haber sitesi LiveScience'ın ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu'nun (USGS) verilerine göre derlediği listede, 2004 yılındaki yıkıcı Sumatra depremi ve tsunamisinden, Sibirya'da meydana gelen ve kimsenin ölümüne yol açmayan korkunç depreme kadar, şimdiye kadar kaydedilmiş en büyük 20 deprem yer aldı. İşte kayıtlara geçmiş en büyük 20 depremin listesi.
20) Japonya, Sanriku-Oki depremi: 8.4 (1933)
USGS'ye göre, 2 Mart 1933'te Japonya'nın Sanriku bölgesi yakınlarında 8,4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Ölümlerin çoğu depremin yarattığı tsunamiden kaynaklandı. Tsunami 3 bin evi temellerinden kaldırıp sürükledi, 2 bin evi yıktı ve Honshu, Japonya'da yaklaşık 29 metrelik dalgalar oluşturdu. Depremde bin 522 kişi öldü, bin 542 kişi kayboldu ve 12 bin 53 kişi yaralandı. Bundan yıllar sonra, 9.0 büyüklüğünde bir deprem aynı bölgeyi sarstı ve 2011 Tōhoku depremine ve tsunamisine neden oldu.
19) Güney Peru depremi: 8.4 (2001)
23 Haziran 2001'de Peru'nun kıyı kasabası Atico'nun 6 km açığında 8,4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. En az 74 kişi öldü; bunların üçte birinden fazlası oluşan tsunami tarafından sürüklendi. Şiddetli yer sarsıntısı nedeniyle 2 bin 600'den fazla kişi yaralandı ve 50 binden fazla ev hasar gördü. USGS'ye göre deprem Nazca ve Güney Amerika plakalarının sınırında meydana geldi; Nazca Plakası yılda yaklaşık 78 milimetre hızla kuzeydoğuya doğru hareket ederek Güney Amerika Plakasına doğru hareket ederek, plakanın altına dalıyor.
18) Güney Sumatra depremi: 8.4 (2007)
12 Nisan 2007 tarihinde Endonezya'nın Sumatra adasındaki Bengkulu kentinin yaklaşık 122 km açığında 8.4 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem, Sunda ve Avustralya plakaları arasındaki sınırda meydana gelen bindirme faylanması nedeniyle ortaya çıktı. Sarsıntıda yaklaşık 25 kişi öldü ve 161'den fazla kişi yaralandı. USGS'ye göre Bengkulu ve Sumatera Barat şehirlerinde 20 binden fazla bina hasar gördü.
17) Rusya, Kamçatka depremi: 8.4 (1923)
Rusya'nın Kamçatka bölgesinin doğu kıyısında 3 Şubat 1923'te meydana gelen 8.4 büyüklüğündeki deprem hakkında nispeten az şey biliniyor. Seyrek nüfuslu bölge, Pasifik Levhası'nın bir zamanlar Kuzey Amerika Levhası'nın bir parçası olduğu düşünülen küçük bir levha olan Okhotsk Levhası'nın altına daldığı Kuril-Kamçatka Çukuru'nun yakınında yer alıyor. USGS'ye göre herhangi bir yaralanma ya da ölüm vakası yok ancak deprem küçük çaplı bir tsunamiyi tetikledi.
16) Rusya, Kuril Adaları depremi: 8.5 (1963)
Kuril Adaları'nı 13 Ekim 1963'te sarsan depremler hakkında nispeten az şey biliniyor. Bu volkanik takımadalar Rusya'nın Kamçatka Yarımadası ile Japonya'nın Hokkaido kenti arasında bulunuyor. Bu sarsıntı sonucunda herhangi bir ölüm, hasar ya da yaralanma kayıtlara geçmedi, ancak kuzey Pasifik Okyanusu'na ulaşan bir tsunamiyi tetikledi.
15) Şili, Atacama depremi: 8.5 (1922)
11 Kasım 1922'de Arjantin ve Şili sınırındaki Atacama Çölü'nde 8.5 büyüklüğünde büyük bir deprem meydana geldi. Depremin merkez üssü karanın altında olmasına rağmen, o zamanki haberlere göre sarsıntı o kadar güçlüydü ki yüzlerce insanın ölümüne neden olan bir tsunamiyi tetikledi.
14) Endonezya, Banda Denizi depremi: 8.5 (1938)
1 Şubat 1938'de 8.5 büyüklüğünde bir deprem Endonezya'nın Tual kentinin yaklaşık 141 km kuzeybatısında deniz tabanını sarstı. Bu sarsıntının gücüne rağmen hasar oldukça küçüktü. Banda ve Kai adalarının sakinleri sarsıntıları hissederken, Tual şehrinde cam eşyalar kırıldı ve bir sarkaç durdu.
13) Alaska, Unimak Adası depremi: 8.6 (1946)
Unimak Adası 1 Nisan 1946'da 8.6 büyüklüğünde bir depremle sarsıldı. Büyüklüğüne rağmen deprem hiçbir binayı yıkmadı. Ancak USGS'ye göre, 35 m yüksekliğinde bir tsunamiyi tetikleyerek bir deniz fenerini içindeki beş kişiyle birlikte sulara götürdü. Tsunami Hawaii'nin Büyük Adası'ndaki Hilo'ya ulaştığında 159 kişiyi sürükledi ve 26 milyon dolarlık maddi hasara yol açtı. Unimak Adası, Ateş Çemberi üzerinde yer alan Aleut Adaları'nın bir parçası.
12) Alaska, Andreanof Adaları depremi: 8.6 (1957)
Aleut Adaları'nın bir parçası olan Andreanof Adaları açıklarında 9 Mart 1957'de meydana gelen depremin büyüklüğü 8,6 olarak kaydedildi. Deprem, yüzlerce kişinin yaşadığı küçük bir köy ve eyaletin en güneydeki kasabası olan Adak, Alaska'nın yaklaşık 86 km güneydoğusunda meydana geldi. Kimsenin ölmediği depremde iki köprü yıkıldı, Adak'taki bir yolda metrelerce uzunluğunda bir çatlak oluştu ve evler hasar gördü. Deprem ayrıca yakındaki Scotch Cap deniz fenerine çarpan 15 m yüksekliğinde bir tsunaminin yanı sıra Sand Bay'deki petrol hatlarını yıkan 8 m yüksekliğinde bir tsunami yarattı. Tsunami daha sonra iki köyü yok ettiği Hawaii'ye ve bazı mülklere de zarar verdiği San Diego'ya gitti.
11) Endonezya, Kuzey Sumatra depremi: 8.6 (2005)
Sumatra'nın etrafındaki bölge sismik açıdan aktif bir bölge; Endonezya adası volkanik açıdan aktif Pasifik Ateş Çemberi'nin üzerinde yer alıyor. Avustralya Levhası ile Sunda Levhası'nın birleştiği bu sismik açıdan huzursuz bölge, 28 Mart 2005 tarihinde Singkil'in 78 km batısında, 30 km derinlikte meydana gelen 8.6 büyüklüğündeki depremle büyük bir enerji açığa çıkardı. Depremde çoğunluğu Nias adasında olmak üzere bin 300'den fazla kişi öldü, 340 kişi yaralandı ve yüzlerce bina yıkıdı. Deprem Hindistan ve Sri Lanka'da hissedildi.
10) Kuzey Sumatra açıklarında gerçekleşen deprem: 8.6 (2012)
11 Nisan 2012 tarihinde Kuzey Sumatra kıyılarında 8.6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem, kıyıdan birkaç yüz kilometre açıkta meydana geldiği için Endonezya'nın Banda Aceh ve Meulaboh kentleri gibi sadece birkaç yerleşim merkezinde hissedildi. USGS'ye göre, bu metropol bölgelerinde sadece hafif yapısal hasara neden oldu. Hafif sarsıntılar Hindistan'ın Mumbai ve Avustralya'nın Broome kentlerine kadar hissedildi. Deprem nedeniyle iki kişi doğrudan hayatını kaybederken, sekiz kişi kalp krizinden öldü ve 12 kişi de yaralandı.
9) Assam-Tibet depremi: 8.6 (1950)
15 Ağustos 1950'de bölgeyi sarsan bu depremde Tibet'in doğusunda ve Hindistan'ın Assam eyaletinde en az bin 500 kişi hayatını kaybetti. Zemin çatlakları, büyük toprak kaymaları ve kum volkanları bölgeyi vurdu. Deprem Çin'in Sichuan ve Yunnan eyaletlerinde ve Hindistan'ın Kolkata kentine kadar hissedildi. Deprem, nehirleri tıkayan büyük toprak kaymalarına neden oldu. Nehirler nihayet enkaz duvarlarını aştığında, dalgalar birkaç köyü sular altında bıraktı ve yüzlerce insanın ölümüne neden oldu.
Merkez üssü Tibet'te olmasına rağmen bu deprem genellikle Assam-Tibet depremi ya da Assam depremi olarak adlandırılmaktadır. Deprem, Hint Levhasının Avrasya Levhasına çarptığı ve onun altına daldığı, gezegendeki kıtasal levhaların en şiddetli çarpışmasının kesiştiği noktada meydana geldi. Ağır çekim çarpışma, devasa Himalayaların oluşmasına yardımcı oldu.
8) Alaska, Rat Adaları depremi: 8.7 (1965)
Bu büyük deprem 4 Şubat 1965'te 10 m yüksekliğinde bir tsunamiyi tetiklediğinde Alaska sadece altı yıldır eyaletti. Büyüklüğüne rağmen deprem, Aleutian Adaları'nın ucundaki uzak konumu nedeniyle çok az hasara neden oldu. Tsunami Hawaii'de rapor edidi ve Japonya'ya kadar hissedildi. Deprem, Pasifik Levhası'nın Kuzey Amerika Levhası'nın altına, birçok Megathrust meydana geldiği Alaska-Aleutian megatrustunda dalması sonucu meydana geldi. Deprem ahşap binaları çatlattı ve bir asfalt yollarda hasara neden oldu. ABD Sahil Güvenlik Loran İstasyonu'nun pistlerinde de kılcal çatlaklar görüldü.
7) Ekvador açıklarında gerçekleşen deprem: 8.8 (1906)
31 Ocak 1906'da Ekvador ve Kolombiya açıklarında meydana gelen 8.8 büyüklüğündeki yıkıcı deprem 500 ila bin 500 kişinin ölümüne neden olan güçlü bir tsunami yarattı. Tsunami Orta Amerika kıyıları boyunca yayıldı, hatta San Francisco ve Japonya kıyılarına kadar ulaştı. Deprem Nazca Levhası ile Güney Amerika Levhası arasındaki sınır boyunca meydana geldi. Eski tarihi nedeniyle hakkında kesin rapor bulunmayan deprem, 100 yıl önce meydana geldi. Ancak USGS'ye göre, görgü tanıkları Honolulu Körfezi'nde büyük bir su akıntısı olduğunu, Körfezdeki tüm buharlı ve yelkenli teknelerin geri döndüğünü ve ardından ani bir sel dalgasının iç kesimlere doğru ilerlediğini paylaştı.
6) Şili, Maule depremi: 8.8 (2010)
27 Şubat 2010 tarihinde Şili'nin orta kesimini bir deprem ve tsunami vurdu. Doğal afet nedeniyle en az 500 kişi öldü ve 800 bin kişi evlerinden oldu. Depremden 1 milyon 800 binden fazla insan etkilendi ve toplam ekonomik kaybın 30 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Deprem, Haiti'nin Port-Au-Prince kentinde meydana gelen ve 200 binden fazla insanın ölümüne yol açan 7.0 büyüklüğündeki felaketten sadece bir ay sonra meydana geldi.
5) Rusya, Kamçatka depremi: 9.0 (1952)
Dünyanın kaydedilen ilk 9.0 büyüklüğündeki depremi 4 Kasım 1952'de Kamçatka'nın doğu kıyısı açıklarında meydana geldi. Deprem yerel olarak 13 m bir tsunami oluşturdu. Tsunami Crescent City, Kaliforniya'yı sarstı. Deprem sonucunda kimse ölmedi, ancak Hawaii'de maddi hasarın 11 milyon dolara kadar çıktığı tahmin ediliyor. Dalgalar tekneleri sahile savurdu, evlerin çarpışmasına neden oldu, iskeleleri yıktı, sahilleri aşındırdı ve yolları yerinden oynattı.
4) Japonya, Tōhoku depremi: 9.1 (2011)
USGS'ye göre 11 Mart 2011 tarihinde meydana gelen 9.1 büyüklüğündeki deprem 15 bin 700'den fazla kişinin ölümüne, 4 bin 600'den fazla kişinin kaybolmasına, 5 bin 300'den fazla kişinin yaralanmasına ve 130 bin 900'den fazla kişinin yer değiştirmesine neden olan bir tsunamiyi tetikledi. Deprem sonucunda 332 binden fazla bina, 2 bin 100 yol, 56 köprü ve 26 demiryolu hasar gördü. Deprem ayrıca Fukushima Daiichi Nükleer Santrali'ndeki nükleer reaktörlere de zarar vererek tarihin en büyük nükleer felaketlerinden birine yol açtı. Bu deprem Japonya'da şimdiye kadar kaydedilen en büyük depremdi ve tahmini olarak 309 milyar dolarlık bir hasara mal oldu. Depremden sonraki haftalar boyunca 6.0 ve hatta 7.0 büyüklüğünün üzerindeki güçlü artçı sarsıntılar bölgeyi sarsmaya devam etti ve deprem Hawaii, Kaliforniya ve Galapagos Adaları'na kadar tsunami dalgaları gönderdi. USGS'ye göre, depremler uzak Antarktika'da bile Sulzberger Buz Sahanlığı'ndaki büyük buz kütlelerini kırdı.
3) Sumatra-Andaman Adaları depremi: 9.1 (2004)
Güneydoğu Asya ve Doğu Afrika'daki 10 ülkede meydana gelen deprem ve ardından oluşan tsunami nedeniyle toplamda yaklaşık 300 bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor; deprem sonucunda yaklaşık 1 milyon 200 bin kişi de yerlerinden oldu. Banda Aceh'te son derece güçlü sarsıntılar hissedildi, ancak bu depremin en ölümcül yönü, o zamana kadar kaydedilen tarihteki diğer tüm depremlerden daha fazla ölüme neden olan tsunamiydi. Tsunami neredeyse tüm dünyada Hint, Pasifik ve Atlantik okyanuslarındaki gelgit ölçerlerde kaydedildi. Büyük deprem Noel'den bir gün sonra Hint ve Burma tektonik plakalarının kesiştiği noktada meydana geldi ve Hint Plakasının Burma mikroplakasının altına dalmasıyla oluşan gerilimin serbest kalmasından kaynaklandı. USGS'ye göre, açık denizde bulunan devasa fay alanı Kaliforniya kadar uzundu.
2) Alaska, Prince William Sound depremi: 9.2 (1964)
Bu büyük deprem ve ardından gelen tsunami 128 can aldı ve yaklaşık 311 milyon dolarlık mal kaybına yol açtı. Depremin merkez üssünün yaklaşık 120 km kuzeybatısında yer alan Anchorage da dahil olmak üzere pek çok kentte ağır hasar meydana geldi. Deprem, 27 Mart 1964'te Kuzey Amerika ve Pasifik plakaları arasındaki sismik olarak aktif bir fay boyunca kırıldı. Sarsıntı yaklaşık 3 dakika sürdü.
1) Şili, Valdivia depremi: 9.5 (1960)
22 Mayıs 1960'ta Şili'nin Valdivia kentini vuran ve bugüne kadar kaydedilmiş en büyük depremde yaklaşık bin 655 kişi hayatını kaybetti. Binlerce kişi yaralandı ve milyonlarca kişi evsiz kaldı. Güney Şili 550 milyon dolar zarara uğradı. Deprem Hawaii'de 61, Japonya'da 138 ve Filipinler'de 32 kişinin ölümüne neden olan bir tsunamiyi tetikledi. Sarsıntı, Nazca Levhasının Güney Amerika Levhasının altına daldığı yerde, Peru-Şili Çukuru üzerinde meydana geldi.
