İran'ın yeni cumhurbaşkanı, ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e saygılarını sunarken, seçildiği reformist platformun İslam Cumhuriyeti'nin politikalarında önemli bir değişikliğe gideceği yönündeki iddiaları suya düşürdü. Kalp cerrahı iken milletvekili olan Mesud Pezeşkiyan, İran'ın nükleer programının eski sert müzakerecisi Said Celili'yi reformist bir aday olarak yendi. Celili'nin 2021'deki son seçimde cumhurbaşkanlığına aday olması yasaklanmıştı.
Pezeşkiyan seçim kampanyasında, daha önceki tutumuna uygun olarak (eski cumhurbaşkanı Reisi gibi sertlik yanlılarının aksine) İsrail hariç dış dünya ile daha iyi ilişkiler vaat etti. Pezeşkiyan'ın seçim kampanyasındaki baş dış politika danışmanı, Batılı güçlerle 2015 nükleer anlaşmasını müzakere eden Amerika eğitimli eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif'ti.
Pezeşkiyan seçim kampanyasında, çok tartışılan kadın kıyafeti konusunda bile somut bir reform vaadinde bulunmamıştı. Pezeşkiyan'ın zorunlu başörtüsü kurallarının gevşetilmesine inandığı söyleniyor. Belirsiz vaatlerini avantaj haline getirmesi aday olmasına izin verilmesini sağladı. Daha önde gelen ve açık sözlü diğer reformist adayların isimleri oy pusulasından çıkarıldı.
'Onun liderliği sayesinde bu noktaya gelebildik'
Pazeşkiyan zafer konuşmasını sembolik bir seçim olarak İslam Cumhuriyeti'nin kurucu babası Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin türbesinde yaptı. Pazeşkiyan “Bu seçimde yalan vaatlerde bulunmadım. Yerine getiremeyeceğim hiçbir şey söylemedim. Öncelikle İslam devriminin liderine teşekkür etmeliyim. Onun rehberliği olmasaydı adımın oy pusulasında yer alabileceğine inanmıyorum. Onun liderliği sayesinde bu noktaya gelebildik” dedi.
Pazeşkiyan, İran’daki tüm kilit kararları denetleyen, Batı ilişkileri ve nükleer program konusundaki niyetleri belirsiz olan Hamaney ile özel bir görüşme yapmıştı. Hamaney yeni cumhurbaşkanına geleceğe bakmasını ve Reisi’nin yolundan gitmesi gerektiğini söyledi. Ülkenin tüm potansiyelini, özellikle de devrimci gençliği, ilerleme uğruna kullanmasını tavsiye etti.
Başarısı sürpriz oldu
Siyasi kimliğinin yanı sıra Pezeşkiyan, üç yıl önce cumhurbaşkanı olmadan önce din adamı, savcı, başsavcı ve son olarak da başyargıç olarak görev yapmış olan Reisi’ye kıyasla daha yabancı bir isim. 69 yaşındaki Pezeşkiyan, ülkenin kuzeyinden gelen bir Azeri. Cerrahlık eğitiminin ardından Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin başına geçen Pezeşkiyan, 1997 yılında reformist Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi tarafından Sağlık Bakan Yardımcılığı görevine getirildi. Hatemi'nin ikinci döneminde sağlık bakanı oldu. İlk tur oylamadaki başarısı sürpriz oldu. Katılımın düşük olması, Celili gibi daha iyi tanınan ve sertlik yanlısı iki adayın ikinci tura kalacağını düşünen pek çok kişinin oy kullanmaya gitmediğini gösterdi. Pezeşkiyan'ın ikinci tura kalmasının ardından katılım %50’ye ulaştı.
Batı izolasyonunu azaltmaya mı çalışıyor?
Pezeşkiyan'ın aday olmasına izin verilmiş olması bile Hamaney'in İran'ın Batı izolasyonunu azaltmaya çalıştığına dair bir ipucu olabilir. Ukrayna savaşı ve İran'ın Suudi Arabistan'la yaşadığı gerilimin azalması İran'ı Rusya ve Çin'e yakınlaştırdı ancak Donald Trump'ın ABD'yi nükleer anlaşmadan çekip yaptırımları yeniden uygulamaya koymasıyla başlayan ablukanın yol açtığı ekonomik sorunları çözemedi. Ağustos ayının ilk haftasında yemin edecek olan Pezeşkiyan'ın hükümeti kurmak ve parlamentoya onaylatmak için 15 günü olacak.
