Güney Carolina'daki bir fabrikada yaşanan aksaklıklarla ilgili endişelerini dile getiren Boeing'in eski bir çalışanının ölümü, havacılık ve uzay devinin, Ocak ayında Alaska Havayolları'na ait bir jetin bir parçasının uçuşun ortasında düşmesiyle ortaya çıkan kalite kontrol sorunlarına ilişkin şirket içinden ve düzenleyici kurumlardan gelen iddialarla yüzleşme konusundaki uzun geçmişine yeniden dikkatleri çekti.
Neredeyse on yıl önce şirket, Boeing jetlerinde kalan potansiyel olarak tehlikeli kalıntılar nedeniyle Federal Havacılık İdaresi (FAA) ile geniş kapsamlı bir anlaşmaya vardı. 2018 ve 2019'da meydana gelen ölümcül kazalar, başka ihbarcıların da Kongre'ye başvurarak acımasız üretim programlarının Boeing tesislerinde güvenlik ve kalite risklerine yol açtığını iddia etmelerine neden oldu.
Şirkete 90 gün süre verildi
Müfettişlerin bir kapı tapasının hatalı montajından kaynaklandığını söylediği 5 Ocak Alaska Havayolları kazası ise Adalet Bakanlığı soruşturmasının yanı sıra, bir denetim sırasında ortaya çıkan çok sayıda kalite kontrol sorununu düzeltmesi için şirkete 90 gün süre veren FAA'nın yeni endişelerine yol açtı.
Boeing, 346 kişinin ölümüne neden olan kazaların ardından derin bir kriz atlattı. Ancak o zamandan bu yana gelen ve Ocak ayındaki patlamayla zirveye çıkan kötü haberler, dünyadaki iki büyük uçak üreticisinden biri olan ve ABD ekonomisinde hayati bir rol oynayan havacılık devinin itibarını önemli ölçüde zedeledi. Alaska Havayolları kazasının yankıları üçüncü ayına girerken, düzenleyicilerin, güvenlik müfettişlerinin ve şimdi de federal savcıların incelemelerinin yakında sona ereceğine dair çok az umut var. Şirketin hisse senetleri Ocak ayından bu yana değer kaybederek asırlık şirketin mali durumu üzerinde baskı yarattı. Londra merkezli Agency Partners'da havacılık ve savunma analisti olan Nick Cunningham, "Bu kadar düşmesi uzun zaman aldı, çıkması da uzun zaman alacak. Bu bir yıl içinde gerçekleşmeyecek" dedi.
"Kapsamı bir eylem planı hazırlıyoruz"
Salı günü bir açıklama yapması istenen Boeing, şirketin ticari uçak bölümü başkanı Stan Deal'ın yakın zamanda gönderdiği bir e-postaya işaret ederek, şirketin işgücüne gönderdiği bir mesajda ilerleme kaydedildiğini söyledi. Boeing salı günü erken saatlerde yaptığı açıklamada FAA'nın denetim bulgularına dayanarak harekete geçtiğini belirterek "güvenlik ve kaliteyi güçlendirmek ve müşterilerimizin ve yolcularının güvenini inşa etmek için kapsamlı bir eylem planı hazırladığını" söyledi. Şirket, "Her fırsatta şeffaflıkla önemli ve kanıtlanmış eylemlerde bulunmaya odaklanmış durumdayız" dedi.
Çalışanlar yıllarca şikayetleri dile getirdi
Yıllar boyunca, eski şirket çalışanları Boeing'in tesislerinde özensiz çalışma olarak gördükleri şeylerle ilgili endişelerini dile getirdiler. Senato Ticaret Komitesi, Max kazalarının ardından Aralık 2021'de yayınladığı ve yedi ihbarcının ifadelerine dayanan bir raporda bu sorunların çoğunu belgeledi. İhbarcılar arasında, 737 fabrikasında eski bir yönetici olan Ed Pierson da vardı ve "amansız bir program baskısı" altındaki bir fabrikada olağandışı sayıda kalite kontrol sorunu olduğunu iddia etti. Komitenin başkanı Senatör Maria Cantwell o dönemde FAA'ya yazdığı bir mektupta "Bu iddialar bir araya geldiğinde, güvenliği ön planda tutan ve hat mühendislerinin sesine kulak veren bir rota düzeltmesinin önemini ortaya koyuyor" dedi.
Ölümü soruşturuluyor
Alaska olayının ardından Boeing uçaklarının karıştığı küçük olaylar bile büyük dikkat çekmeye başladı. Charleston County adli tabipliğinden yapılan açıklamada, 9 Mart'ta kendi kendini vurmuş gibi görünen bir kurşun yarasıyla bulunan eski çalışan John Barnett'in ölümü de öyle. Charleston Şehri Polis Departmanı soruşturmayı sürdürüyor. Boeing'den yapılan açıklamada, "Barnett'in vefatından dolayı üzüntü duyuyoruz ve düşüncelerimiz ailesi ve arkadaşlarıyla birlikte" denildi.
62 yaşındaki Barnett, 2010 yılında Washington'dan Boeing'in Güney Carolina'daki 787 fabrikasına transfer olduktan bir süre sonra, üretim sırasında 787 jetlerinin içinde bırakılan ve elektrik kablolarını koparabilecek metal talaşları hakkında FAA'ya şikayette bulundu. Kurum 2017 yılında, jetler müşterilere teslim edilmeden önce bu talaşların temizlenmesini gerektiren bir yönerge yayınladı. FAA salı günü yaptığı açıklamada, yasalar gereği daha fazla ayrıntı veremeyeceğini söyledi. Barnett'in avukatlarından Robert M. Turkewitz, 1985 yılında şirkete katılan eski kalite müdürünün "hayal edebileceğiniz kadar düzgün bir insan" olduğunu belirtti.
Yıllar önce bir belgeselde konuştu
2017'de, Barnett planladığından on yıl önce emekli olarak şirketten ayrıldı. Anlatılanlara göre ayrılmadığı takdirde kovulacağından korkuyordu. Barnett şirketten ayrıldıktan sonra, endişelerini New York Times ile paylaşarak ve Max kazalarıyla ilgili bir Netflix belgeselinde yer alarak kamuoyu önünde de konuştu.
Barnett belgeselde, yıllarca Boeing'de çalışmaktan gurur duyduğunu, şirketin bir aile gibi olduğunu ve çalışanlarına sahip çıktığını anlattı. Barnett, çalışanlar sorunları tespit ettiğinde şirketin duyarlı olduğunu, ancak kültürün değişmeye başladığını söyledi. Film yapımcılarına "Ne zaman elimi kaldırsam ve hey, burada bir sorunumuz var desem, saldırıyorlardı" dedi.
İfadeye gitmedi, ölü bulundu
Barnett ölmeden önce, 2017 yılında Boeing'e karşı açtığı bir başka ihbar davasının Haziran ayındaki duruşması öncesinde ifadelerini tamamlamak üzereydi. Barnett bu şikayetinde şirketin kendisini üretim sorunlarıyla ilgili endişelerini dile getirdiği için cezalandırdığını iddia etmişti. Boeing Barnett'e karşı misilleme yaptığını reddetmiş ve davanın düşürülmesini istemişti. Ancak 2022 tarihli bir karar şirketin talebini reddetti.
Cumartesi günü sabah saat 10'da davanın son ifade verme gününe gelmemesi ve cep telefonuna ya da otel odasına yapılan aramalara cevap vermemesi üzerine avukatları endişelenmeye başladı. Turkewitz, otel çalışanlarının odasını ve ardından otelin otoparkını kontrol ettiklerini ve kendine özgü turuncu kamyonetinin hala orada park halinde olduğunu gördüklerini söyledi. Turkewitz, otel müdürünün kendisine Barnett'in yerinin tespit edildiğini ve ambulansın yolda olduğunu söylediğini belirtti. Turkewitz, "Olanlar karşısında şok olduk ve yıkıldık. Bir avukat olarak hiçbir şey sizi böyle bir şeye hazırlayamaz" dedi.
