Niraj Chokshi, Glenn Thrush, Mark Walker / New York Times
Kaynaklara göre ABD Adalet Bakanlığı ocak ayı başında Alaska Havayolları'na ait bir Boeing uçağının panelinin havadayken kopmasının ardından şirket hakkında cezai soruşturma başlattı. Alaska Havayolları soruşturmada işbirliği yaptığını açıkladı. Şirketten yapılan açıklamada “Böylesi bir olayda Adalet Bakanlığı’nın soruşturma yürütmesi normaldir. Tamamen işbirliği yapıyoruz ve soruşturmanın hedefi olduğumuza inanmıyoruz” denildi. Konuya dair Boeing’ten ise herhangi bir açıklama gelmedi.
Felaketle sonuçlanabilirdi
5 Ocak'ta Alaska Havayolları’nın kullandığı Boeing 737 Max 9 uçağındaki kapı paneli havada patlamış ve yolcular yerden binlerce metre yükseklikte dış havaya maruz kalmıştı. Bu olayda ciddi bir yaralanma olmadı, ancak panel dakikalar sonra daha yüksek bir irtifada patlamış olsaydı felaketle sonuçlanabilirdi. Kopan panel ‘kapı tapası’ olarak biliniyor ve varlığına gerek duyulmayan acil çıkış kapılarını kapatmak için kullanılıyor. Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu tarafından yapılan bir ön soruşturma, uçağın Boeing'in fabrikasından düzgün vidalanmadan ayrılmış olabileceğini öne sürdü. Cezai soruşturma iddiası ilk olarak The Wall Street Journal tarafından haberleştirildi.
2,5 milyar dolarlık tazminat anlaşması
Adalet Bakanlığı daha önce yaptığı açıklamada, 2021 yılında şirkete karşı federal bir cezai suçlamayla ilgili bir anlaşmayı gözden geçirdiğini söylemişti. Kazalar 737 Max 8 uçağındaki iki ölümcül kazadan kaynaklanıyordu. Bu anlaşma kapsamında Boeing, çoğu müşterilerine tazminat şeklinde olmak üzere 2,5 milyar dolardan fazla ödeme yapmayı taahhüt etmişti. Adalet Bakanlığı, Boeing'i Max'in onaylanmasıyla ilgili bilgileri saklayarak Federal Havacılık İdaresi'ni dolandırmakla suçlayan davayı düşürmeyi kabul etti. Cezai soruşturmanın 2021 anlaşmasının gözden geçirilmesiyle mi yoksa ayrı bir soruşturmayla mı ilgili olduğu henüz belli değil.
Ailelere danışılmadan anlaşma yapıldı
Bu anlaşma Boeing’e karşı hoşgörülü davranılması ve kazalarda ölen 346 kişinin ailelerine danışılmadan yapılması nedeniyle çok eleştirildi. İlk kaza 2018'in sonlarında Endonezya'da meydana geldi. Etiyopya'da 2019'un başlarında meydana gelen ikinci kazanın ardından Max'in dünya çapında uçması 20 ay süreyle yasaklandı. Uçak 2020'nin sonlarında yeniden hizmete başladı ve o zamandan beri, 5 Ocak'taki Alaska Havayolları uçuşuna kadar, çoğunlukla olaysız geçen birkaç milyon uçuşta kullanıldı.
Geçtiğimiz cuma Boeing bir kongrede patlayan panel hakkındaki çalışmalarını detaylandıran önemli bir kaydı bulunmadığını bildirdi. Şirketten, panelin sökülmesi ve yeniden takılmasıyla ilgili sahip olduğu tüm belgeleri sunması istenmişti. Ticaret, Bilim ve Ulaştırma Komitesi Başkanı Senatör Maria Cantwell'e gönderdiği mektupta Boeing, kapsamlı bir araştırma yaptığını ancak Senato paneli ve güvenlik kurulu tarafından aranan bilgilere ilişkin bir kayıt bulamadığını belirtti. Boeing mektupta "Aynı şekilde Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu ile çalışma hipotezimizi de paylaştık: süreçlerimizin gerektirdiği belgeler kapı tapası açıldığında oluşturulmamıştı. Eğer bu hipotez doğruysa, üretilecek hiçbir belge olmayacaktır” dedi.
Mektupta Boeing ayrıca Kurul’a 737 kapı ekibindeki tüm kişilerin isimleri talep edildikten iki gün sonra, 4 Mart'ta gönderdiğini belirtti. The New York Times tarafından incelenen bir belgeye göre, kapı tapası eylül ayında Boeing'in Washington'daki fabrikasında uçağın gövdesindeki hasarlı perçinleri onarmak için açılmıştı. Perçinler genellikle uçaklardaki parçaları birleştirmek ve sabitlemek için kullanılır. Gövdenin açılması talebi Kansas'ta 737 Max'in gövdesini üreten Spirit AeroSystems çalışanlarından geldi.
Belgeye göre, 18 Eylül'de bir Spirit AeroSystems teknisyeni perçinleri onarmak üzere görevlendirilmiş ve onarımların yapılabilmesi için kapı tapası açılmış. Belgede onarımların iki gün sonra tamamlandığı ve kapının tekrar kapatılması için onay verildiği görülüyor.
Kimin görevlendirildiği belirsiz
Belgede, kapı tapasının yeniden takılması için kimin görevlendirildiği ya da değiştirildikten sonra denetlenip denetlenmediği hakkında hiçbir ayrıntı yer almamaktadır. Hangi Boeing çalışanlarının kapı tapasının sökülmesi ve değiştirilmesinde yer aldığına dair başka bir bilgi de içermiyor. Boeing'in 5 Ocak'taki uçuşunda meydana gelen patlama, Boeing'in uygulamalarının bir kez daha sert bir şekilde incelenmesine yol açmış ve milletvekilleri şirketi kamuoyu önünde eleştirmişti. Ulaştırma Güvenliği Kurulu halen olayı soruşturuyor ancak hazırladığı ön raporda Boeing'in uçağı Alaska'ya kapı tapasını yerinde tutmak için gerekli cıvataları takmadan teslim etmiş olabileceğini öne sürüyor.
Ulusal Havacılık Ajansı (FAA) o zamandan bu yana Boeing'in Max'i ürettiği fabrikada denetimleri artırdı ve şirketin her ay üreteceği uçak miktarını sınırladı. Denetim sırasında Boeing'de kalite eksiklikleri tespit edildi ve ajans şirkete kalite kontrolünü iyileştirmek için bir plan geliştirmesi için birkaç ay süre verdi.
Geçtiğimiz ay, FAA tarafından gerçekleştirilen oturumda uzun süredir beklenen Max kazaları raporu yayınlandı. Raporda Boeing'in güvenlik kültürünün son yıllardaki iyileştirmelere rağmen hala eksik olduğu sonucuna varıldı.
© 2024 The New York Times Company
