Zoom görüşmelerinde kimsenin eşofman giymediği veya Carvana.com’dan kullanılmış bir BMW satın almayı hayal ettiğiniz. Ya da ilk dozu Pfizer mı yoksa Moderna mı yaptırdığınızı düşünmediğiniz bir dönem. Üç yıldan biraz daha kısa bir sürede Covid-19 insanların nasıl yaşadığından, nasıl çalıştığına, çocuklarını nasıl eğittiğine kadar birçok şeyi değiştirdi. Aynı zamanda pandemi ne kadar hızlı büyük bir servet kazanılabilir ve kaybedilebiliri de herkese gösterdi.
Servetlerinin hızlı yükselişi
Moderna’nın Covid-19 aşısını piyasaya sürülmesi, bilim insanı Stephane Bancel'in net servetini 15 milyar dolara çıkardı ve hisseleri neredeyse yüzde 2,400 arttı. Çin'den taşınmadan önce sekiz kez ABD vizesi reddedilen Eric Yuan, Zoom Video Communications Inc.'in dünyanın önde gelen video konferans aracı haline gelmesiyle servetinin 29 milyar dolara yükselmesini izledi. Online ikinci el araba satış sitesi Carvana’nın arkasındaki baba-oğlu 32 milyar dolarlık bir servet elde etti.
Bu isimler Covid-19 döneminin getirdiği değişiklikler sayesinde servetleri göz kamaştırıcı bir hızda çoğalan ancak daha da hızlı bir şekilde düşen 58 milyarderden oluşan özel bir kulübün üyesi. Yükselişleri ve akabinde çöküşleri, servetleri iki kattan fazla artan ancak Covid-19’un etkilerine doğrudan bağlı olmayan Bloomberg Milyarderler Endeksi’nin diğer 131 üyesinden daha keskindi.
"Bir boşluğu dolduruyorlardı"
Pittsburgh'daki yatırım şirketi Bokeh Capital Partners'ın kurucusu Kim Forrest'e göre evde kalma tedbirlerinden yararlanan şirketlere olan bu ilgi, 20 yıl önce paranın her şeye yatırılmaya başladığı teknoloji balonunun patlaması gibi ortaya çıktı. Forrest, “Çaresizce çözülmesi gereken bir boşluğu dolduruyorlardı ama bu uzun vadeli bir şey değildi. Yatırımcılar büyüme arıyor ve evden çalışmanın daha fazla büyüyebileceği bir alan yok” dedi.
Diğer milyarderler ise küresel salgının ardından mali yardımlardan ve düşük faiz oranlarından yararlanan iş insanlarını içeriyor. Örneğin bu dönemde dünyanın en zengin insanı haline gelen Tesla’nın CEO’su Elon Musk ya da 30 yaşındaki kripto patronu Sam Bankman-Fried.
Zoom'un CEO'su Eric Yuan'ın, pandemide serveti 28.6 milyar dolara yükseldi. Ancak Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre 30 Eylül itibarıyla 4.6 milyar dolara kadar düştü.
Bu ultra-zengin girişimcilerin hiçbiri, küresel merkez bankalarının, hızla artan enflasyonu dizginlemek için faiz oranlarını artırmaya yönelik ortak çabalarına karşı bağışıklığını kanıtlamadı. Küresel hisselerin MSCI Tüm Ülkeler Dünya Endeksi bu yıl yaklaşık yüzde 25 düştü.
Sadece ikisi kadın
Bununla birlikte, pandemi ile yakından bağlantılı olan yeni servetler, yalnızca 2008 mali krizi ve Büyük Buhran gibi bir kez görülen diğer dönemlerle rekabet edebilecek şekilde nefes kesici bir hızla parçalandı. 58 Covid milyarderinden 26'sı Asya, 18'i ABD ve Kanada'dan ve 10'u Avrupa'dan vatandaşlığa sahip. Sadece ikisi kadın: Hindistan'ın ilk kez bir kadın liderliğinde halka açılan unicorn’unun kurucusu Falguni Nayar ve Birleşik Krallık merkezli Bet365 Group Ltd.'nin eş CEO'su ve en büyük hissedarı olan Denise Coates.
İşletmeleri genel olarak yedi kategoriye ayrılıyor. Pandemi sırasında sosyal mesafe önlemleri nedeniyle yaşam tarzı değişiklikleri büyük rol oynadı. Bu yüzden zengin iş adamlarının yarısından fazlasının işleri evde kalma alışkanlıkları, uzaktan çalışma veya e-ticaret ile yakından ilişkili. Üçte biri ilaç ve sağlık sektöründeki şirketlerle bağlantılı ve aşılardan solunum cihazlarına kadar her şeyi üretiyor.
Servetleri ortalama yüzde 58 düştü
Kuzey Carolina Üniversitesi'nde bir finans profesörü olan Paige Ouimet, özellikle aşı üzerine çalışanları belirterek “Bu insanların yaptığı ekonomik iyiliğin miktarı muazzam. Yani kesinlikle ödüllendirilmeleri gerekirdi” dedi.
Covid milyarderlerinin ortalama net serveti, pandemi öncesine kıyasla hala önemli ölçüde artarken, büyük kazançları parçalandı. Pandemi dönemi geçmeye başladıkça yatırımcıların ilgisi soğdu, evde sıkılan insanlar Covid öncesi hayatlarına devam etmeye başladı. Bu nedenle milyarderlerin zirvedeki servetleri ortalama yüzde 58 düştü.
Moderna'nın CEO'su Stephane Bancel'in, pandemide serveti 15 milyar dolara yükseldi. Ancak Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre 30 Eylül itibarıyla 3.7 milyar dolara kadar düştü.
Bu muhteşem servetlerin yükselişi de düşüşü de kasvetli bir zeminde gerçekleşti. Dünya genelindeki ekonomik merdiven aşağı doğru kayarken işçiler işlerini de kaybetti. Dünya Bankası raporuna göre, pandemi nedeniyle günde 1,90 doların altında bir gelirle yaşayan yaklaşık 97 milyon daha fazla insan var.
Pandemi yardım paketleri biraz rahatlama sağladı ancak kaybedilenleri telafi etmedi. Ve bu yıl, tıpkı Covid'in en kötü dönemi geride kalmış gibi görünürken, yeni kara bulutlar ufukta beliriyor: yükselen gıda ve enerji fiyatları, daha yüksek faiz oranları ve yaklaşan küresel bir resesyon riski.
Carvana'nın kurucu ortağı Ernie Garcia'nın, pandemide serveti 21.8 milyar dolara yükseldi. Ancak Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre 30 Eylül itibarıyla 4 milyar dolara kadar düştü.
Zengin ülkelerde bile, artan yaşam maliyeti krizinin, düşük gelirli hanelerin bu kış ısınma ve yemek yeme arasında seçim yapmak zorunda kalması anlamına geldiği konusunda uyarılar yapılıyor. Dünya Bankası, daha yoksul ülkelerde, pandeminin, yüksek enflasyon ve artan kamu borcunun bu ülkelerin bu gelişmeyi tersine çevirme yeteneğini engellediğini, milyonlarca insanı yoksulluktan kurtarmak için yıllarca süren çabaları boşa çıkardığını söyledi.
Pek çok sıradan aile için durum daha da karardıkça, artan kurumsal ve kişisel serveti vergilendirme girişimlerinin arkasındaki destek büyüyor. Geçen yıl, G7 ülkelerinin finans liderleri, kurumsal gelirler üzerinde küresel bir asgari vergi oranını desteklediler.
"Zenginlik ve yoksulluk aynı anda arttı"
Son haftalarda İspanya, 2,9 milyon dolardan fazla varlığa sahip olanlara yeni bir vergi getirirken, yeni seçilen Kolombiya cumhurbaşkanı, en zenginlerin vergilerini yaklaşık yüzde 200 oranında artırma hedefini açıkladı.Yeni İngiltere hükümeti, fikir kendi parlamenterleri arasında bir isyana yol açtıktan sonra, yakın zamanda zenginler için gelir vergisini düşürme planlarından geri çekilmek zorunda kaldı.
Bu tür hamleler, Oxfam International'ın eşitsizlik politikası ve savunuculuğu başkanı Max Lawson gibi daha yüksek servet vergileri için kampanya yürütenlere göre yeterli olmayabilir. Ama en azından politikacılar artık dikkat ediyor. Lawson, “Aşırı zenginliğin ve aşırı yoksulluğun aynı anda arttığını gördük” dedi.
