Vanessa Friedman / The New York Times
Kadınlar Dünya Kupası adındaki global spor etkinliğinin çeyrek finalindeyiz. Her zamanki gibi şoklar ve sürprizler var. Her zamankinden farklı bir şey de var: Tribündeki seyirci sayısı rekor seviyede.
Bir eksik daha göze çarpıyor. En azından eski Kadınlar Dünya Kupalarına kıyasla düz beyaz şortlar yok. İngiltere, Yeni Zelanda, Kanada, Fransa ve Nijerya takımları dört yıl öncesinin aksine beyaz şort giymiyor. Turnuvanın ilk kez oynandığı 1991’den beri ABD’nin iç saha formasında ilk kez beyaz şort yok.
Benedict College Eğitim, Sağlık ve İnsani Hizmetler Okulu dekanı Dr. Akilah Carter-Francique’e göre bunun adı “Regl eşitliği”. Elit kadın sporlarına yayılan bir trendin son örneğine tanık oluyoruz. Sporcular on yıllardır süregelen forma geleneklerine karşı ayaklanıyor.
Geleneklerin kalesi Wimbledon bile değişti
Yaz başındaki Wimbledon tenis turnuvasında All England Club’ın regl gerçeğini kabul ederek beyaz giyme kuralını nihayet gevşetmesi üzerine Kazakistanlı Elena Rybakina ile ABD’li Shelby Rogers beyaz eteğin altına koyu renk şort giyen ilk isimler oldu. Bu ay yapılacak Avrupa Hokey Şampiyonası’nda şort veya geleneksel şort-etek giyme kararı oyunculara bırakılacak. Bazı atletler de bikini altlarını bırakıp şort ve tayta geçti.
Yaşananlar 2021 yılındaki itirazların sonucu. Norveç kadın hentbol takımı bikini üzerine şort giydiği için sporun idari kurumu tarafından para cezasına çarptırılmış, Alman olimpik jimnastik takımı ince streç mayolar yerine tek parça formaları tercih etmişti. Sırıkla atlamacı Holly Bradshaw bronz madalyaya uçarken üzerinde “crop top” veya bikini değil tulum vardı. Öncesinde tenisçi Serena Williams da Fransa Açık’ta tek parça elbise ve Flushing Meadows turnuvasında tütü giyerek epey tartışma yaratmıştı.
Hokey oyuncusu Howard sayesinde kazanılan zafer
Forma eşitliği “Title IX” olarak bilinen ABD yurttaşlık hakları yasası ve spora eşit erişim mücadelesi, ayrıca rekabette ücret eşitliğine dair süregelen mücadele sonunda doğdu. Konu kıyafetten ibaret değil. Bir tercih meselesi. Kadın vücudu üzerindeki denetimin siyasi ve kültürel tartışmalarda ön planda yer aldığı bir dönemdeyiz. Spor dünyası da direnişin merkezinde. 2018’den beri İngiltere çim hokeyi kadın milli takımında oynayan ve kendi branşındaki forma düzenlemelerinin değişmesinde ciddi payı bulunan Tess Howard, “Anlık bir şey değil, süregelen bir hareket” diyor. Onun sağladığı değişikliklerden biri sayesinde takımın oyuncuları dekolteli dar üstler yerine daha bol koşu atletleri giyiyorlar.
Kadınlar spor sahalarına adım attığından beri toplumdaki çelişkiler sürüyor. Kadınlık, cinsellik, güç, cinsiyet ve stereotipler konusundaki yerleşik önyargıları yansıtan sorunlar gündeme geliyor. Uzun mesafede ABD şampiyonluğu bulunan ve kısa süre önce “Good for a Girl” adlı bir anı kitabı yazan Lauren Fleshman, “2023 yılında kadınların bedenlerini kendi zevkleri ve eğlenceleri için kullanması veya bedenleri üzerinden gücünü göstermesi devrimci bir şey olarak görülmemeli ama öyle görülüyor” diyor.
Kıyafetler her koşulda erkekler için tasarlandı
Kadın sporlarında formalar genellikle iki şekilde evrimleşti. Bir yanda basketbol ve futbolda olduğu gibi erkek ürünlerinin küçük bedenli versiyonlarını giydiler (Nike 2019’a kadar kadınlara özel Dünya Kupası forması yapmıyordu ve WNBA formalarını 2021’ye kadar yeniden tasarlamadı). Diğer yanda ise tenis kıyafetleri, çim hokeyi şort-etekleri, atletizm ve plaj voleybolunda giyilen mayo benzeri üstler ve bikiniler gibi kadınlığı ön plana çıkaran, cinselleştirilmiş ve küçültülmüş tasarımlar vardı.
İkisi de özü itibarıyla erkekler için yapılmıştı. Ya gerçekten erkek formalarıydı ve kadın vücuduna tam uymuyordu ya da erkekler baksın diye tasarlanmıştı. Tam da bu yüzden 2004’te dönemin FIFA Başkanı Sepp Blatter kadın futbolcuların “daha dar şort” giymesi gerektiğini söylemiş, 2011’de ise Uluslararası Amatör Boks Birliği (AIBA) kadın boksörlerin etekle dövüşmesini önermişti.
Kızların bırakma sebebi haline gelmiş
Bu fikirler hızla reddedilmiş olsa da bazı gerçekler değişmedi. Fleshman’ın yazdığı gibi, “Teni ve ‘vücudu saran’ silüeti herkese göstermeyi sadece tek bir cinsiyet için zorunlu tutan forma kuralları birçok sporun kural kitabına girmiş durumda. Diğer branşlarda ise bizzat kadınlar tarafından profesyonellik sembolü olarak içselleştirilmiş durumdalar.” Howard’a göre “Bunun adı ‘sporcu kadın kimliği paradoksu’.”
Tüm araç ve aletlerin en mahremi olan kıyafetler daha iyi performans göstermenizi sağlayabilir, ters etki de yapabilir. Çim hokeyi oyuncusu Howard, Durham Üniversitesi’ndeki lisans tezinde formalar ile sporu bırakan kızların oranı arasındaki ilişkiyi inceledi. Veriler şaşırtıcı: Sporu bırakan kızlardan yüzde 70’inin gerekçesi formaya ve vücut görünümüne dair kaygılar. Sonucu görünce sorunu tam olarak anladığını söylüyor. “Kızların derdiymiş gibi sunuluyor. Aslında sistemin derdi” diyor. Howard: “Günün birinde geriye dönüp bakınca ‘Neler giymişiz öyle!’ deyip güleceğiz.”
©️ 2022 The New York Times Company
