Ben Hubbard ve Gülsin Harman / The New York Times
Önümüzdeki ay yapılacak seçimlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı yerinden etmeyi hedefleyen ana muhalefet adayı, Türkiye'nin uzun süreli liderinin mirasını geri alma ve demokrasiyi güçlendirmeye, hayat pahalılığı krizini hafifletmeye ve yolsuzlukla mücadeleye odaklanma sözü verdi. Aday Kemal Kılıçdaroğlu, cumhurbaşkanının sert adam kişiliğinden bıkmış olabilecek seçmenleri çekmeyi hedefliyor ve sadece Erdoğan karşıtı olarak değil, aynı zamanda onun zıttı olarak da kampanya yürütüyor: Beş yıllık tek bir dönemden sonra emekli olmayı planladığını söyleyen sakin bir halk adamı.
69 yaşındaki Erdoğan, gücünü sergilediği ve onu diğer dünya liderleri arasına sokan ortamlarda başarılı olurken, 74 yaşındaki Kılıçdaroğlu, elinde bir bardak çay ve arkasındaki fırından sarkan bulaşık havlularıyla mütevazı mutfağından seçmenlere hitap ediyor. Eski devlet memuru, yakın zamanda yayınlanan bir mutfak videosunda "Demokrasimiz, ekonomimiz, yargı sistemimiz ve özgürlüklerimiz Erdoğan'ın ağır tehdidi altında. Devleti yeniden ayağa kaldırıp yaraları saracağım ve insanlara yaşama sevincini geri vereceğim" dedi.
Ülkeyi yeniden şekillendirebilir
Dünyanın en büyük 20 ekonomisinden biri ve ABD'nin NATO müttefiki olan Türkiye'de 14 Mayıs'ta yapılacak cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri ülkeyi büyük ölçüde yeniden şekillendirebilir, zira kamuoyu yoklamaları Erdoğan'ın 20 yıldır Türkiye'nin en önemli siyasetçisi olarak sandıkta her zamankinden daha savunmasız olduğunu gösteriyor.
Birçok ekonomistin hükümetin mali yönetimine bağladığı kronik enflasyon yüzde 50'ye ulaşmış ve aile bütçelerini eriterek seçmenleri kızdırdı. Şubat ayında Türkiye'de 50 binden fazla kişinin ölümüne neden olan yıkıcı depremler, yavaş müdahaleye yönelik öfkeyi tetikledi ve hükümetin kötü inşaat uygulamalarını engellemedeki başarısızlığının ölü sayısını artırıp artırmadığına dair soruları gündeme getirdi.
Erdoğan'ın yönetimde olduğu yıllar onu Türk dış politikasının yüzü haline getirirken, destekçileri Türkiye'nin küresel itibarını artırdığını söylüyor, eleştirenler ise onu dış ilişkileri aşırı kişiselleştirmekle ve diplomatik kurumları zayıflatmakla suçluyor. Erdoğan, aralarındaki savaşa rağmen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşürken Ukrayna ile bağlarını korudu. NATO'nun genişlemesini engellemek için Türkiye'nin vetosunu kullandı ve müttefiklerinin sadakatini sorgulamasına neden oldu. Kılıçdaroğlu ülkeyi farklı bir şekilde yöneteceğine söz verdi ve birçok vatandaşın değişime hazır olduğunu düşünüyor.
"Önce Erdoğan'la yüzleşmek zorunda"
Ancak önce, devlet üzerindeki kontrolünü sıkılaştıran ve kaynaklarını kampanyası için seferber edebilen usta bir kampanyacı olan Erdoğan'la yüzleşmek zorunda. Brookings Enstitüsü'nde Türkiye uzmanı olan Aslı Aydıntaşbaş "Kılıçdaroğlu Erdoğan'ın antitezi. Erdoğan'ın sert siyasi saldırganlığına karşılık Kılıçdaroğlu yumuşak dilli bir beyefendi. Platformu açısından sadece demokrat değil, aynı zamanda birleştirici olmayı vaat ediyor" diye konuştu.
Son kamuoyu yoklamaları Kılıçdaroğlu'nun az farkla önde olduğunu gösteriyor. Diğer iki aday da yarışıyor. Birinin fazla oy alması beklenmiyor. Diğeri ise Kılıçdaroğlu'nun partisinin eski bir üyesi ve bazı tahminlere göre muhalefetin oylarını çekerek Kılıçdaroğlu'nun ilk turda çoğunluğu elde etmesini engelleyebilir ve 28 Mayıs'ta Erdoğan ile ikinci tura kalmasına neden olabilir.
Dokuz seçim kaybetti
Erdoğan üçüncü, beş yıllık dönemini istiyor. Kılıçdaroğlu ise torunlarıyla vakit geçirebilmek için bir dönem sonra emekli olacağına söz verdi. Kılıçdaroğlu 2010 yılından bu yana, Erdoğan ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından sandıkta düzenli olarak yenilgiye uğratılan en büyük muhalefet partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) liderliğini yürütüyor. Kılıçdaroğlu 2009 yılında Türkiye'nin en büyük şehri ve ekonomik lokomotifi olan İstanbul'un belediye başkanlığı yarışını kaybetti. Partisinin adayları da 2014'te İstanbul'da ve 2014 ve 2018'de Erdoğan'a karşı cumhurbaşkanlığı yarışlarında kaybetti.
CHP 2011'den bu yana yapılan dört seçimde meclisteki sandalye sayısını önemli ölçüde artıramadı ve Erdoğan'ın yetkilerini genişleten referandumları iki kez engelleyemedi. Erdoğan, 2019'da ülke çapında yapılacak yerel seçimler öncesinde Kılıçdaroğlu'nun sicilini hedef aldı. Kılıçdaroğlu'na hitaben "Sen bir koyunu bile güdemezsin. Dokuz seçim kaybettiniz. Şimdi onuncuyu da kaybedeceksin" ifadelerini kullandı.
Muhalefet destekçileri, 2019 seçimlerinin zafer için bir şablon sunduğunu, çünkü muhalefetin Türkiye'nin en büyük iki şehri olan başkent Ankara ve Erdoğan'ın 1990'larda belediye başkanı olarak kendi siyasi kariyerini başlattığı İstanbul da dahil olmak üzere bir dizi şehirde Erdoğan'ın adaylarını mağlup ettiğini söylüyor. Geleceğe dair belki de bir başka ipucu veren, hükümetin seçim komisyonu İstanbul'da 2019 sonuçlarını usulsüzlük iddiasıyla geçersiz kıldı ve yeniden yapılması çağrısında bulundu. Muhalefet bunu da kazandı.
Kılıçdaroğlu, cumhurbaşkanının sadık adamlarını harekete geçirmemek için Erdoğan'a nadiren ismen saldırıyor. Ancak 6 Şubat'ta Türkiye'nin güneyinde meydana gelen yıkıcı depremlerden sonra Erdoğan'ı ülkeyi bu tür felaketlere karşı savunmasız bırakan politikalar izlemekle suçladı. Erdoğan'ın görev süresi boyunca inşaat sektörünün ekonomi politikalarında önemli bir rol oynaması, ekonomik büyüme için güvenlik standartlarının göz ardı edilip edilmediği sorusunu gündeme getirdi. Kılıçdaroğlu deprem bölgesine yaptığı bir ziyaret sırasında, "Tüm bunlardan sorumlu olan tek bir kişi var. Erdoğan ne zaman bu ülkeyi dibe çekse birlik çağrısı yapıyor" dedi.
Hem Erdoğan hem de Kılıçdaroğlu, ilki İstanbul'un yoksul bir mahallesinde, ikincisi ise Türkiye'nin orta kesimlerindeki izole bir köyde, yoksul bir şekilde büyüdü. Kılıçdaroğlu, çocukken yıllarca aynı çift ayakkabıyı giydiğini söyledi. Ankara'da üniversitede ekonomi okurken, ulaşımdan tasarruf etmek için her yere yürüyerek gitmiş. Konuşmalarını genellikle kullanılmış kağıtların arkasına yazıyor. Üniversiteden sonra yaklaşık 30 yıl devlet memuru olarak çalıştı ve Türkiye'nin sosyal güvenlik idaresini yönetti.
Kılıçdaroğlu'nun göze çarpan mali alçakgönüllülüğü onu, Beyaz Saray, Kremlin ve Buckingham Sarayı'ndan daha büyük yeni bir cumhurbaşkanlığı sarayı için yüz milyonlarca dolar harcayan ve gösterişli bir tavır sergileyen Erdoğan'dan ayırıyor. Kamu hizmetinden emekli olduktan sonra parlamentoya giren Kılıçdaroğlu, yolsuzluk iddiaları bulunan yönetici ve yetkililerle canlı yayında yüzleşerek ülkenin dikkatini çekti. 2010 yılında, bir seks kaseti skandalının selefini istifaya zorlamasının ardından Kılıçdaroğlu, 100 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünün ardından Türkiye'yi kuran Mustafa Kemal Atatürk'ün partisi CHP'nin başına geçti.
2017 yılında, 69 yaşındayken, bir parlamenter arkadaşının casusluk suçlamalarıyla tutuklanmasını protesto etmek için 23 günde Ankara'dan İstanbul'a 250 milden fazla yürüdü ve adalet yazılı bir pankart taşıdı. Yürüyüş büyük bir mitingle sona erdi. Eleştirmenler Kılıçdaroğlu'nun milletvekillerinin dokunulmazlıklarını kaldıran yasaya oy vererek meslektaşının ve diğer siyasi figürlerin tutuklanmasının önünü açtığını belirttiler. Aynı yıl, Erdoğan'ın yetkilerini genişleten bir referandumun sonuçlarıyla ilgili hile iddiaları gündeme geldi ancak Kılıçdaroğlu önemli bir itirazda bulunmadı.
"Cehennemin kapılarını kapatma seçimi"
Kılıçdaroğlu'nun Erdoğan hükümetine karşı sık sık cılız meydan okumaları, seçimlerde Erdoğan'dan gelebilecek manevralara karşı durma kabiliyeti konusunda soru işaretleri yarattı. İstanbul'daki Kadir Has Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler alanında öğretim görevlisi olan Soli Özel, "Çoğu zaman aşırı ihtiyatlı bir bürokratın elindeyiz" dedi. Ancak şimdilik Kılıçdaroğlu, Erdoğan'a karşı bir değişim isteyen Türklerin tek umudu. Özel, "Bu seçim cennetin kapılarını açma seçimi değil. Bu seçim cehennemin kapılarını kapatma seçimi" diye konuştu.
© 2023 The New York Times Company
