William J. Broad / New York Times
Atom uzmanlarına ve BM'nin nükleer izleme kolunun raporuna göre İran, Birleşmiş Milletler'in bazı nükleer denetçilerinin işlerini yapmasını yıllardır engellediği için resmi olarak kınanmaktan kaçınmak karşılığında bombaya yakın nükleer yakıt üretimini durdurma olasılığını gündeme getiriyor. Salı günü yayınlanan ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na üye ülkeler arasında özel olarak dolaşan rapora göre, ajansın 14 Kasım'da Tahran'da yaptığı görüşmelerde İran, bir silah için gereken seviyeye çok yakın olan %60 saflığa kadar zenginleştirilmiş uranyum stokunu genişletmeyi durdurma olasılığını gündeme getirdi.
Rapora göre 16 Kasım'da izleme ajansı İran'ın iki büyük zenginleştirme tesisinde “stok artışını durdurmaya yönelik hazırlık tedbirlerini uygulamaya başladığını” doğruladı. Washington'da nükleer silahların yayılmasını izleyen özel bir grup olan Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü'nün başkanı David Albright, İran'ın bu hamlesinin BM denetçileriyle “işbirliği yapmamaya devam ettiği” bir dönemde geldiğini söyledi. Albright "Şimdi UAEK yönetim kurulunun İran'ın işbirliği eksikliğini kınayacak bir karar için bastırmaktan vazgeçmesi karşılığında üretimini sınırlamayı teklif ediyor" dedi.
Ajansın üye devletlerden oluşan yönetim kurulu toplanacak ve karar tasarısını oylamaya sunacak. Öneri kabul edilirse, İran'a karşı olası misilleme önlemleri için konuyu BM Güvenlik Konseyi'ne gönderebilecek resmi ve ayrıntılı bir rapor hazırlanacak. Özellikle Avrupa ülkelerinin, bazı denetçilerin kilit nükleer sahalara girişini engellediği ve buralardaki kamera ve diğer izleme araçlarını söktüğü için İran'a yönelik bir kınama kararını ertelemeye istekli olup olmadıkları belirsiz. Yeni raporun bir ekinde, BM müfettişlerinin yıllardır yasak olanlar da dahil olmak üzere bir dizi kilit nükleer tesise hala erişemediği ve ajansın artık nükleer yakıtın gizli tesislere yönlendirilmediğini garanti edemediği belirtildi.
'Her an üretime yeniden başlayabilir'
UAEK Başkanı Rafael Grossi'nin Tahran ziyareti sırasında İranlılar, muhtemelen bir ciddiyet gösterisi olarak, Amerikalı, Avrupalı ve İsrailli yetkilileri en çok endişelendiren zenginleştirme sürecini durdurma hazırlıklarından söz ettiler. Albright, ajansın kınama kararından vazgeçme olasılığı konusunda “Umarım böyle bir şey olmaz. Zenginleştirme sınırlaması anlamsız olur çünkü İran her an üretime yeniden başlayabilir. Zaten stoklarında dört ya da beş nükleer silah için yeterli yakıt üretmeye yetecek kadar malzeme var" dedi.
Raporda, son raporlama döneminde İran'ın %60 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum stokuna 35 kilo daha eklediği belirtildi. Bu, 2021'in başlarında bombaya yakın kalitede malzeme üretmeye başlamasından bu yana ürettiğinin yaklaşık %10'una tekabül ediyor. Raporda İran'ın nükleer programı için Rusya'dan, muhtemelen Moskova'nın Ukrayna'daki savaşına yardım etmesi karşılığında, teknik yardım aldığına dair herhangi bir belirti yer almadı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken bir aydan uzun bir süre önce yaptığı bir konuşmada bu iddiada bulunmuş ancak İran'ın ne tür bir yardım aldığına dair hiçbir ayrıntı vermemişti.
© 2024 The New York Times Company
