Ana Swanson / New York Times
Eski başkan Donald Trump bu ay Pennsylvania eyaletinin Latrobe kentinde düzenlenen bir mitingde, “Çeliğimizi Kurtarın” yazılı pankartlar taşıyan kalabalığın önünde duraklayarak en sevdiği kavramlardan birine saygı duruşunda bulunarak "Gümrük vergisi. Sözlükteki en güzel kelimedir. Sevgiden daha güzel, saygıdan daha güzel" dedi. Trump, başkanlığı sırasında gümrük vergilerine derin bir yakınlık duyduğunu gösterdi, şirketleri ürünlerini ABD'de üretmeye zorlamaya çalışırken hem müttefiklerini hem de rakiplerini cezalandırmak için bunları bir sopa olarak kullandı.
Kasım ayında tekrar kazanırsa, çok daha agresif bir yaklaşım vadediyor; ABD'nin artık küresel mal akışının bir ortağı değil, kendisini dünyadan soyutlamaya niyetli merkantilist bir ulus olacağı ticaret sistemini tamamen altüst edecek. Kendisini "Vergi Adamı" olarak tanımlayan eski başkan, ülkeyi zenginleştirmekten vergi indirimlerini finanse etmeye ve çocuk bakımı için ödeme yapmaya kadar bir dizi sorunun çözümü olarak vergilerden bahsetti. Ancak vizyonunun en merkezi noktası, gümrük tarifelerinin onlarca yıllık küreselleşmeyi tersine çevirme ve fabrikaları ABD'ye geri dönmeye zorlama kabiliyetiydi.
Ülkeleri yüksek vergilerle tehdit etti
Trump, yabancı ürünlerin maliyetini yükseltmek ve küresel tedarik zincirlerini yeniden düzenlemeye çalışmak için her ülkeye (en cezalandırıcı vergiler Çin için ayrıldı) yüksek gümrük vergileri uygulamakla tehdit etti. Trump'ın gümrük vergileri neredeyse tüm ABD ithalatını, yani 3 trilyon dolardan fazla malı vuracak. Bu yaklaşım, denizaşırı rakipler için giriş maliyetini yükselteceğinden, ürünlerini ABD'de üreten bazı şirketlere yardımcı olabilir. Ancak bu faydalar maliyetlerden daha ağır basabilir. Ekonomistler, Trump'ın öngördüğü türden geniş tabanlı gümrük vergilerinin, yurtdışından malzeme ve parça satın almak zorunda olan ABD'li üreticiler ve işletmeler için fiyatları önemli ölçüde artıracağını söylüyor. Daha yüksek fiyatlar ABD'li tüketicilere yansıyacak ve bunun yükü özellikle yoksul kesime binecektir.
Ticaret savaşını tetikleyecek
Trump'ın planı aynı zamanda diğer ülkelerin Amerikan mallarına gümrük vergileriyle misilleme yapmasıyla çok sayıda ticaret savaşını da tetikleyecektir. Bu ticaret savaşları ABD'nin ihracatını azaltacak, küresel tedarik zincirlerini bozacak ve ABD'nin İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana inşa etmeye çalıştığı ittifaklar sistemini sarsacaktır. Ekonomi araştırma şirketi Moddy's Analytics'in baş ekonomisti Mark Zandi "Bu çok basit: Geçekten kötü bir fikir. Bu son derece iyi ekonomiyi bir çukura iteceksiniz ve tarifeler normalleşene kadar orada kalacak" dedi.
Yine de Trump'ın söylemi, birçoğu 2016'da Çin'i cezalandırma ve Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması gibi mevcut serbest ticaret anlaşmalarını yırtma vaatleri nedeniyle kendisine oy veren seçmenler arasında yankı buluyor. Takip eden yıllarda Demokratlar ve Cumhuriyetçiler, ABD'nin fabrika kentlerinin içini boşalttığını söyledikleri onlarca yıllık sınırsız ticareti tersine çevirmenin bir yolu olarak, özellikle Çin'den gelen ürünlere yönelik gümrük vergilerini benimsediler. Başkan Joe Biden, Trump'ın Çin'den gelen 300 milyar dolardan fazla ürüne uyguladığı gümrük vergilerini başlangıçta eleştirdikten sonra, bunların çoğunu korumayı seçti ve kendi birkaçını da ekledi. Başkan Yardımcısı Kamala Harris'in kampanyası tarifeleri “hedefli” bir şekilde kullanmayı planladığını söyledi, ancak Trump'ın geniş kapsamlı tarifeler planını tüketicilere yönelik bir vergi olarak eleştirdi. Trump'ın önerdiği şeylerin ölçeği, neredeyse bir asırdır görülen tüm vergi artışlarından daha büyük. Çoğu yabancı ürün için %10 ila %20 arasında bir “evrensel tarife” ve Çin'e %60 veya daha fazla gümrük vergisi getirmeyi planlıyor. Çin arabalarının Meksika üzerinden ABD'ye girmesini yasaklamak için ne kadar gümrük vergisi gerekiyorsa (%100, %200, %1,000) uygulayacağını söyledi.
Trump bu ay yaptığı açıklamada gümrük vergileri ne kadar yüksek olursa, fabrikaları ABD'ye geri dönmeye zorlama konusunda o kadar iyi olacağını söyledi. Chicago'da katıldığı bir etkinlikte "Bir başka teoriye göre de gümrük vergisini o kadar yüksek, o kadar korkunç, o kadar iğrenç yaparsınız ki hemen gelirler" dedi. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı ve Uluslararası Para Fonu'nun eski baş ekonomisti Maurice Obstfeld, Trump'ın tek taraflı eylemlerinin, ülkelerin ticaret kurallarını bir kenara bırakacağı ve uluslararası kuruluşları hiçe sayacağı bir tür küresel serbestliğe yol açabileceğini söyledi. Obstfeld, "Evrensel gümrük tarifeleri rejimi gerçekten de sistemin kalbine atılmış bir el bombası olacaktır" dedi.
Tüketicileri de etkileyecek
Trump'ın planları tüketiciler için de maliyetleri artıracaktır. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü tarafından yapılan bir tahmine göre tipik bir Amerikan hanesi için yıllık maliyet 2.600 dolar. Partizan olmayan bir araştırma merkezi olan Yale Bütçe Laboratuarı tarafından yapılan bir başka tahminde ise yıllık maliyet hane başına 1.900 ila 7.600 dolar olarak hesaplandı. İşletmeler için maliyetler de önemli olabilir. Brookings Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı olan Wendy Edelberg, tarifelerin şirketleri fiyatları yükseltmeye, uluslararası tedarikçileriyle sözleşmeleri yeniden müzakere etmeye ve tarifelerin yürürlüğe girmesinden önce depolarını doldurmaya zorlayacağını söyledi. Edelberg bu ay düzenlenen bir web seminerinde, "Bu önemli kaosu tüm iş dünyasında göreceğiz" dedi.
2018 ve 2019'da dünya çapındaki hükümetler Trump'ın provokasyonlarına, motosikletten viskiye kadar çeşitli ABD ürünlerine uyguladıkları gümrük vergileriyle karşılık verdi. Bu misilleme özellikle Amerikalı çiftçiler için acı verici oldu ve Trump'ın zararlarını telafi etmek için onlara 23 milyar dolar göndermesine yol açtı. Son aylarda Avrupa, Kanada, Çin ve diğer ülkelerdeki hükümet yetkilileri, karşılığında vergi uygulayabilecekleri ABD ürünlerinin listesini hazırlıyorlar. Trump gümrük vergileriyle ilgili bir hususu doğru değerlendirdi: Gümrük vergileri bazı seçmenlere, özellikle de seçimler için hayati önem taşıyan Kuzey eyaletlerindeki seçmenlere hitap ediyor. Bloomberg News ve Morning Consult tarafından eylül ayı sonunda yapılan bir anket, kararsız eyaletlerdeki muhtemel seçmenlerin çoğunluğunun tüm ithalata %10 gümrük vergisi uygulanması önerisini ya güçlü bir şekilde ya da biraz güçlü bir şekilde desteklediğini ortaya koydu.
Bazı akademisyenler, seçmenlerin gümrük vergilerini, ekonomik olarak kendilerine fayda sağlamasa bile, politikacıların yabancı ülkelere karşı kendilerini savunduğunun bir işareti olarak gördüklerini öne sürdü. MIT Sloan School of Management'ta ekonomist olan ve bu ay Nobel Ödülü'nü kazanan Simon Johnson, insanların "Trump bu tarifelerin yabancı şirketler tarafından ödeneceğini söylediği için biraz kafalarının karıştığını" söyledi. Bu ay Harris'in ekonomik gündemini Trump'ınkinden çok daha üstün olarak niteleyen bir mektupta 22 diğer Nobel ödüllü ekonomiste katılan Johnson, "Bu kesinlikle doğru değil. Ama ne yazık ki insanlar bunu anlamıyor gibi görünüyor" dedi. Cumhuriyetçi Ulusal Komite sözcüsü Anna Kelly ise yaptığı açıklamada Trump'ın gümrük tarifelerinin istihdam yarattığını, yatırımları teşvik ettiğini ve enflasyona yol açmadığını söyleyerek "Harris her zaman gümrük tarifelerine karşı çıkmıştır çünkü işçilere öncelik vereceğine güvenilemez ama Başkan Trump vergileri düşürerek, düzenlemeleri azaltarak ve Amerikan enerjisini zincirlerinden kurtararak Amerikan işlerini yeniden kuracak, enflasyonu düşük tutacak ve gerçek ücretleri yükseltecektir" dedi.
Yabancı rekabetinden koruyabilecek mi?
Bazı ABD'li üreticiler Trump'ın planlarını destekliyor çünkü gümrük vergileri onları yabancı rekabetten korumaya yardımcı olacak. Tarife yanlısı bir ticaret grubu olan Coalition for a Prosperous America, tüm yabancı ürünlere uygulanacak %10'luk bir tarifenin 2.8 milyon istihdam yaratacağını ve 728 milyar dolarlık ekonomik büyüme sağlayacağını hesapladı. Tarife taraftarları, ABD'nin gümrük tarifelerinin genellikle diğer ülkelerinkinden daha düşük olduğunu savunuyor. Mutfak dolapları, çelik ve bluejean üreten ABD'li şirketler bu korumadan yararlanmak istiyor. Ancak diğer firmalar, yabancı parça ve malzemelerin yüksek maliyetinin ABD'de ürün üretme çabalarına zarar verebileceğini savunuyor. Bazı analistler Trump'ın planlarını uygulayıp uygulamayacağını sorguluyor ve tehditlerin sadece bir palavra ya da pazarlık taktiği olabileceğini söylüyor. Ancak Trump onlarca yıldır gümrük vergilerini savunuyor ve Beyaz Saray'da görev yaptığı süre boyunca diğer ülkeleri vergilendirmekten çekinmedi. Çin'den yapılan ithalatın yanı sıra metaller, çamaşır makineleri ve güneş panelleri üzerindeki gümrük vergilerini arttırdı. Göçmenlikle ilgili kaygılar nedeniyle Meksika sınırını kapatmayı ve Dünya Ticaret Örgütü'nden çekilmeyi düşündü. Ayrıca Çin lideri Xi Jinping ile ulusal güvenlik yaptırımları konusunda defalarca pazarlık yaptı.
Trump'ın görevdeyken NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması)'yı tamamen rafa kaldırmak gibi bazı yıkıcı fikirleri, masasından kağıt çalan ve tabanına ticaretin önemini göstermek için haritalar getiren ticaret yanlısı danışmanlar tarafından engellendi. Trump ikinci döneminde bu kadar kolay dizginlenemeyebilir. Hukuk uzmanları Trump'ın geniş kapsamlı gümrük vergileri uygulama yetkisine sahip olduğunu söylüyor. Ayrıca Trump ilk dönemindeki güçlü ekonomi sayesinde cesaretlendi. Geçen ay yaptığı açıklamada "Tüketici fiyatları ya da enflasyon üzerinde hiçbir etkisi olmayan tarihi gümrük vergileri uyguladık" dedi.
Pek çok ekonomist Trump'ın geçmişte uyguladığı gümrük vergilerinin tüketici fiyatlarında yarattığı artışın ABD ekonomisine kıyasla küçük olduğunu, ancak yine de bu artışın gerçekleştiğini ve bir sonraki planlarının 10 kat daha fazla ürünü kapsayabileceğini söyleyerek bu görüşe katılmıyor. Johnson, ABD ekonomisinin dirençli ve çeşitlendirilmiş olduğunu, yani hükümetten gelen pek çok saçmalığı absorbe edebileceğini söyleyerek "En azından bir noktaya kadar" diye ekledi. Ancak Johnson, Trump'ın önerilerinin yine de yararlı olmayacağını ve ekonominin kötüye gitmesi durumunda özellikle kötü olabileceğini söyledi. Johnson "Kötü zamanlarda, işte o zaman gerçek, mantıklı bir liderliğe ihtiyaç duyarsınız" dedi.
© 2024 The New York Times Company
