Eshe Nelson / The New York Times
Danimarkalı Novo Nordisk firması, diyabet ilaçları üreterek 100 yıl boyunca nispeten sessiz sedasız varlığını sürdürdükten sonra aniden o kadar büyüdü ki, şirket Danimarka ekonomisini büyük ölçüde yeniden şekillendiriyor. Nedeni ise Novo Nordisk tarafından üretilen ve obezite alanında devrim niteliğinde olduğu ilan edilen iki zayıflama ilacı Ozempic ve Wegovy.
Ekonomistler, şirketin yükselen başarısının Danimarka'nın son dönemdeki ekonomik büyümesinin neredeyse tamamını açıkladığını ve ilaçların yurtdışı satışlarındaki artışın Danimarka merkez bankasını faiz oranlarını normalde olduğundan daha düşük tutmaya sevk ettiğini söylüyor. Geçen birkaç hafta içinde Novo Nordisk'in piyasa değeri Danimarka ekonomisinin büyüklüğünü aştı. Yükselen hisse fiyatı onu lüks tüketim ürünleri grubu LVMH'den sonra Avrupa'nın en değerli ikinci halka açık şirketi haline getirdi.
İlaç şirketlerinin büyümeye etkisi
Şirketin gölgesi o kadar geniş ki Danimarkalı ekonomistler, ülkenin Novo Nordisk'i dışarıda bırakan başka bir ekonomik istatistik seti yayınlaması gerekip gerekmediğini tartışıyor. Başka bir deyişle, bir Novo Nordisk var, bir de ekonominin geri kalanı. Ekonomistler, 6 milyondan az nüfusa sahip Danimarka'nın Lego ve denizcilik devi Maersk gibi küresel ölçekte önemli şirketlere yabancı olmadığını ancak Novo Nordisk'in ekonomik istatistikler üzerindeki etkisinin emsalsiz olduğunu söylüyor.
Danske Bank'ta ekonomist olan Jens Naervig Pedersen, "Danimarka'da daha önce tek bir şirketin bu kadar büyük bir rol oynadığı böyle bir durumla hiç karşılaşmamıştık" dedi. Şirketlere özgü veri sağlamayan Danimarka'nın ulusal istatistik kurumunun baş danışmanı Jonas Dan Petersen ise geçen yıl Danimarka'nın ekonomik büyümesinin üçte ikisinin ilaç sektörüne atfedilebileceğini söyledi. Petersen, bu yılın ilk çeyreğinde bir önceki yılla kıyasla ekonomik çıktıda "ilaç endüstrisi olmadan neredeyse hiç büyüme olmadığını" da sözlerine ekledi. Danimarka ekonomisi bu dönemde yüzde 1,9 büyürken, bunun 1,7 puanlık kısmı ilaç sektörü tarafından sağlandı. Danimarka başka ilaç şirketlerine de ev sahipliği yapıyor, ancak Novo Nordisk onları geride bıraktı. Şirketin geçen yılki geliri, Danimarka'nın ikinci en büyük ilaç şirketi olan Lundbeck'in yaklaşık 10 katıydı.
Kârı yüzde 45 artı, gelir 5,7 milyar dolara çıktı
Novo Nordisk uzun bir süre boyunca diyabetle mücadeleye neredeyse tek başına odaklanmıştı. Ancak yeni zayıflama ilaçları artık özellikle ABD'de yoğun bir şekilde reçete ediliyor. ABD Gıda ve İlaç Dairesi 2017 yılında Ozempic'i diyabet ilacı olarak onayladı; kurum 2021 yılında Wegovy'yi onayladı. Novo Nordisk uzun bir süre boyunca diyabetle mücadeleye neredeyse tek başına odaklanmıştı. Ancak yeni zayıflama ilaçları artık özellikle ABD'de yoğun bir şekilde reçete ediliyor. ABD Gıda ve İlaç Dairesi 2017 yılında Ozempic'i diyabet ilacı olarak onayladı; kurum 2021 yılında Wegovy'yi onayladı.
Novo Nordisk'in kârı, ilaçlara olan talebin etkisiyle yılın ilk yarısında yüzde 45 artarak 39 milyar Danimarka kronuna, yani yaklaşık 5,7 milyar dolara yükseldi. İlaçlar o kadar başarılı ki şirket talebi karşılamakta zorlanıyor ve üretimi arttırmaya çalışırken ABD'deki arzı sınırlıyor. Jonas Dan Petersen, istatistik kurumunun bu hafta içinde ikinci çeyrek için ayrıntılı ekonomik çıktı verilerini yayınladığında, ilk kez ilaç endüstrisinin ekonomi üzerindeki etkisini detaylandıran özel bir bölüm içereceğini söyledi.
İstihdamda katkı sağlamıyor
Danimarka'nın ilaç endüstrisi ekonomik büyüme verileri üzerinde önemli bir etkiye sahip olsa da, istihdamda buna karşılık gelen bir artış olmadı. Petersen, son beş yılda sektörün Danimarka'nın büyümesine yüzde 3,4 puan katkıda bulunduğunu ancak istihdama sadece yüzde 0,1 puan eklediğini söyledi. Bu nedenle ekonomik verilerde ek kırılımlar sağlamanın faydalı olduğunu söyledi. Petersen, ‘’Özellikle iş döngüsünü analiz etmeye çalışan ekonomistler için bu çok zor bir durum," diye ekliyor, çünkü bu GSYİH verilerinin Danimarka'daki genel iş döngüsü için "iyi bir sinyal" olmadığı anlamına geliyor.
Bunun bir nedeni Novo Nordisk'in üretiminin büyük bir kısmının denizaşırı ülkelerde, örneğin ABD’de gerçekleşmesidir. Yine de Danimarka halkı için geniş çaplı faydaları var. Novo Nordisk, Danimarka'da kurumlar vergisine en fazla katkıda bulunan şirket ve bu da ülkenin kamu maliyesi için bir nimet. Ve şirketin sadece büyümesi bekleniyor, çünkü çok sayıda potansiyel hasta var. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne göre 100 milyondan fazla Amerikalı yetişkin obez. Bu ay, beş yıllık bir araştırmanın sonuçları, Wegovy'nin ciddi kalp sorunları riskini azalttığını ortaya koydu; bu bulgu, sigortacılar üzerindeki ilaçları karşılama baskısını ve erişimlerini daha da genişletme baskısını artırabilir.
Kron üzerinde nasıl bir etkisi var?
Ekonomistler, ABD’de kazanılan ve kazanılması beklenen tüm bu paranın Danimarka'nın para birimi üzerinde bir etkisi olduğunu söylüyor. Danske Bank'tan Pedersen, "Novo Nordisk gibi yabancı para birimini Danimarka kronuna çevirmeye daha fazla ihtiyaç duyan şirketlerimiz var, o zaman Danimarka kronu üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşmaya başlıyor. Ancak Danimarka kronu Euro'ya sabit tuttuğu için kron değer kazandığında merkez bankası buna karşılık vermek zorunda" dedi.
Merkez bankası döviz satın almak ve rezerv oluşturmak için kron harcıyor. Bu alımlar nedeniyle merkez bankası Danimarka'nın faiz oranları ile Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafından belirlenen faiz oranları arasındaki farkı da arttırdı. Danimarka faiz oranını Euro Bölgesi'ndekinden biraz daha düşük tutarak - şu anda ECB'nin oranından 0,4 puan daha düşük - yabancı yatırımcıları kron tutmaktan caydırmalıdır.
© 2023 The New York Times Company
