Maria Varenikova / The New York Times
İki Ukraynalı askerin cesetleri aylarca bir tarlada hareketsiz yattı. Etraflarında kan lekeleri ve kullandıkları tüfekler vardı. Askerlerin yakınları drone ile havadan toplanan görüntülerden cesetlerini teşhis etti. İzlemesi acı verici olsa da durum netti: Serhiy Matsiuk ve Andriy Zaretsky ölmüştü. Ancak aradan dört aydan fazla bir süre geçmesine rağmen Ukrayna ordusu onları hala kayıp olarak listeliyor. Üstelik haftalar sonra bir asker tarafından sağlanan drone görüntülerinde hala orada yattıkları görülmesine rağmen durum değişmiyor.
Zaretsky'nin eşi 31 yaşındaki Anastasia, "Mezarına gelip tüm bu olanları düzgün bir şekilde ağlayarak anlatmak istiyorum" dedi.
Bu karışıklık ve ölümlerin resmi olarak açıklanmasına ilişkin uzun ve zorlu süreç 2 yıldır devam eden savaşın bir başka acı sonucu olarak ortaya çıktı. Aileler, avukatlar ve hak grupları, Ukrayna ordusunun kayıplar konusunda aşırı baskı altında olduğunu ve binlerce ölünün hesabını veremediğini, bunun da asker ailelerinin acısını arttırdığını söylüyor.
Ölen iki askerin yakınları, bildikleri kadarıyla cesetlerin hala Ukrayna'nın güneyindeki Zaporijya bölgesinde yerde yattığını söyledi.
Kaybolan asker sayısı belirsiz
Ukrayna hükümeti çatışmalarda kaybolan askerlerin sayısını açıklamıyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy Şubat ayında ölen asker sayısını 3 bin olarak açıkladı ve Kiev bunun yaklaşık yarısı kadar askerin kayıp olduğunu söyledi. ABD'nin ise ölüm tahminleri çok daha yüksek ve Ağustos ayı itibariyle 70 bin Ukraynalı askerin öldüğünü öne sürüyor.
Kayıp asker sayısının yüksek olması, her iki taraftan da çok sayıda cesedin ordular arasındaki tampon bölgelerde terk edilmesinden kaynaklanıyor ve savaşın bilançosunu bulanıklaştıran siper çatışmaları bu rakamı yükselttikçe yükseltiyor.
Bu savaşta kaybolan askerlerden bazıları Rus birlikleri tarafından ele geçirilse de diğerleri ölü ve kimlikleri tespit edilememiş olabilir. Öte yandan hükümet birikmiş işleri çözmeye ve kaybolanların kim olduklarını bulmaya çalışırken bu askerler morglarda yatıyor olabilir.
Kayıp asker sayısı arttıkça Zelenskiy üzerinde baskı büyüyor
Londra merkezli Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nde kara savaşları konusunda kıdemli araştırmacı olan Ben Barry, kayıp asker sayısının artmasının Ukrayna'nın zaten sarsılmış olan moraline darbe vurduğunu söyledi. Barry, "Bu durum Ukrayna toplumu üzerindeki baskıyı arttırırken, askeri yönetim ve Devlet Başkanı Zelenskiy üzerindeki baskı de büyüyor. Bu korkunç bir sorun" ifadelerini kullandı.
Siviller arasındaki hayal kırıklığı, kayıp askerlerle ilgili belirsizliğin uzun bir zamandır sürmesi nedeniyle arttı ve zaman zaman Ukrayna'da kamuoyu de bu konunun üzerine gidiyor. Ekim ayında Kiev'de büyük bir protesto gösterisi düzenlenirken son aylarda da kayıp askerlerin yakınları daha fazla seslerini çıkarmaya başladı.
Binlerce Ukrayna askeri Ruslara esir düşmüş olabilir
Ukraynalı yetkililer Rusya'nın elindeki Ukraynalı asker sayısının yüzlerce, belki de binlerce olduğunu tahmin ediyor, ancak Rusya savaş esirlerinin listesini yayınlamadığı için bunu bilmenin zor olduğunu söylüyorlar. Neredeyse her esir değişiminde, Rusya'nın Ukrayna'nın kayıp olarak listelediği bazı askerleri serbest bıraktığını söylüyorlar.
Bir ölümü teyit etmek, Ukraynalı yetkililerin elinde ceset olmadığında daha büyük bir soruna dönüşüyor, ancak ellerinde olsa bile bu uzun ve zor bir süreç olabilir.
Lahey'de bulunan ve hükümetlerin sınır ötesi arama çalışmalarına yardımcı olan Uluslararası Kayıp Kişiler Komisyonu'na göre, Ukrayna ordusu en başından ölen askerlerin cesetlerinden ve kayıp ailelerinden elde edilen merkezi bir genetik veri tabanı oluşturmalıydı.
Bir cesedin kimliğini belirlemek birkaç ay sürebiliyor
Savaş Esirlerine Muamele Koordinasyon Merkezi sözcüsü Petro Yatsenko, yaşanan zorluklardan birinin, birçok ailenin sevdiklerinin hala hayatta olduğu umudunu taşırken DNA örneği vermekte isteksiz davranmaları olduğunu söyledi.
Ancak hükümetin testleri de parça parça yapılıyor. Ukrayna'nın kayıp şahıslardan sorumlu komiseri Artur Dobroserdov, Ukrayna'da 13 DNA laboratuvarı çalışmasına rağmen, bir cesedin kimliğini belirleme sürecinin hala birkaç ay sürebildiğini söyledi.
Arkaba formülü
Bu bürokrasiyi aşmak için ise akrabalar devreye girdi. Bazen gönüllülerin de yardımıyla morg morg dolaşarak cesetlere bakıyor ve önce fotoğraflarla, daha sonra da ilgili aile üyelerinden genetik örnekler isteyerek kimliklerini tespit etmeye çalışıyorlar.
2022'de kabul edilen bir yasanın, askerlerin konuşlandırılmadan önce genetik örneklerini bağışlamalarına izin vererek kimlik tespitlerini kolaylaştırması gerekiyordu. Ancak süreçle ilgili bilgi sahibi olan üst düzey bir Ukraynalı subay, isminin açıklanmaması koşuluyla yaptığı açıklamada sürecin umduklarından daha yavaş ilerlediğini söyledi.
İletişim yetersiz kalıyor
Kayıp yakınları ve savunucuları, askeri komutanların zayıf iletişiminin bazen işleri daha da kötüleştirebileceğini söylüyor. Yatsenko, Ukrayna askeri kurallarına göre, muharebe komutanlarının kayıplar hakkında aile üyeleriyle konuşmak zorunda olmadığını söyledi.
Savaşın başlarında ordu, diğer askerlerin ölüm tanıklıklarını kabul ediyordu. Ancak yaşanan hatalar bu uygulamayı bozdu. Kayıp askerlerin ya da savaş esirlerinin ailelerine yardım eden Ukraynalı bir grup için çalışan Olena Bieliachkova, "Ağır bir çatışma sırasında bir asker bilincini kaybedebilir, yoldaşları öldüğünü düşünür ve Ruslar onu daha sonra bulur" dedi.
Beklemenin maddi ve manevi sonuçları
Sonuç olarak, Ukrayna ordusu artık şüpheli ölümlerin uzun süre soruşturulmasında ısrar ediyor, bu da ailelerin aylarca acı verici bir belirsizlikle yaşayabileceği anlamına geliyor. Aileler için gecikmelerin duygusal olduğu kadar maddi bir karşılığı da var. Ölen askerlerin yakınları 386 bin dolarlık ödemeyi taksitle alıyor.
Bir askerin yakınları, ölümün resmi olarak teyit edilmesi için kanıtlarla birlikte mahkemeye başvurabilir, ancak bu süreç her bir vakanın askeri bir komisyon tarafından soruşturulmasını gerektirdiğinden bu da iki ila altı ay sürer.
Gecikmeler nakit sıkıntısı çeken hükümetin mali yükünü daha da arttırıyor çünkü kayıp askerlerin aileleri, öldükleri varsayılsa bile, askerlerin resmi olarak öldüğü ilan edilene kadar aylık yaklaşık 2 bin 570 dolar maaş alıyor. Bu ödemeleri sürdürmenin maliyeti katlanarak artabilir.
Tarlada yatan Zaretsky ve Matsiuk'un aileleri, onların akıbetini hayatta kalan arkadaşları Mykola'dan öğrendi. Askeri protokole uygun olarak kimliğinin sadece ilk ismiyle açıklanmasını isteyen Mykola, iki adamın Ekim ayında cepheden uzaklaştırılacak askerleri aldıklarını söyledi. Ancak geri dönerken araçları bozuldu ve araçtan atlayıp kaçtılar. Güdümlü bir antitank füzesi yakınlarda patladığında diğerlerinin gerisindeydiler ve tarlaya düştüler.
Mykola, Ukrayna siperlerinin güvenli noktasına ulaştıktan sonra, asker arkadaşlarının cesetleri üzerinde bir drone uçurdu. Hareketsiz yatıyorlardı, öldükleri belliydi. Mykola ertesi gün onları bir Ukrayna siperine çekmeye çalışmak için geri döndüğünü söyledi.
"Onların bedenlerini geri getirmek benim için çok önemliydi," diyen Mykola şöyle devam etti: "Bir yıl boyunca birlikteydik ve aynı tabaktan yemek yedik, onlar da benim için aynısını yapardı. En azından onları gömme ihtiyacı hissediyorum"
©️ 2024 The New York Times Company
