Araştırmalar hareket etmenin neredeyse her açıdan sağlığı iyileştirdiğini gösteriyor. Egzersiz; uyku, güç ve zihinsel refahı artırırken kronik hastalıklar ve erken ölüm riskini azaltıyor. Dahası, araştırmalar egzersizin çok kısa parçalar halinde yapıldığında ve herhangi bir ekipman ya da gösterişli bir spor salonu üyeliği gerektirmediğinde bile olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Ancak yine de çoğu insan yeterince egzersiz yapmıyor.
Egzersiz yapmamızı beynimiz engelliyor
2023'te yayınlanan verilere göre, ABD'li yetişkinlerin üçte birinden azı önerilen fiziksel aktivite miktarını gerçekleştiriyor. Bu miktar; günde en az 20 dakika orta yoğunlukta aerobik hareket (tempolu yürüyüşü), ayrıca her hafta birkaç kas güçlendirme egzersizi (direnç antrenmanı) gibi. Egzersiz yapmamamızın nedenleri arasında kronik rahatsızlıklar, maddi imkansızlıklar, uzun iş saatleri ve şehirlerin egzersize teşvik etmeyen altyapı sorunları yer alabiliyor. Ancak tüm bunların yanı sıra araştırmalar egzersiz yapmamızı engelleyen bir faktörü daha ortaya çıkardı: Beynimiz istemiyor.
İnsan varoluşunun büyük bölümünde, yiyecek bulmak ya da yetiştirmek gibi yaşamın temel işlevlerini yerine getirmek için fiziksel olarak aktif olmak zorundaydı.
Avcı toplayıcılar kalori yakmak için koşmuyordu
İnsan evrimi biyoloğu Daniel Lieberman, insanların yüksek düzeyde aktiviteyi tolere edebilecek şekilde evrimleştiğini, ancak aynı zamanda mümkün olduğunda dinlenmeye yöneldiğini, hareketin gerekli ya da zevkli olduğu zamanlar için enerjisini koruduğunu açıklıyor. Başka bir deyişle, avcı toplayıcılar fazladan kalori yakmak için koşuya çıkmıyorlardı. Lieberman, böyle bir aktivitenin evrimsel bir bakış açısıyla bakıldığında ‘yapılacak en aptalca şey’ olduğunu söyleyerek “Size hiçbir fayda sağlamayacak bir şey için enerjinizi boşa harcıyorsunuz” dedi.
Lieberman, toplum olarak artık günlük yaşamda fazla hareket etmediğimizi, ancak evrimsel enerji tasarrufu içgüdüsünün devam ettiğini söylüyor. Lieberman “Bu gönülsüzlük, 'Egzersiz yapmak istemiyorum' diyen o ses tamamen normal ve doğaldır" diyor.
Otomatik olarak rahatlamayı tercih ediyoruz
Ottawa Üniversitesi'nden Matthieu Boisgontier, 2018 yılında yaptığı bir çalışmada bu olguyu ortaya koydu. Beyin aktivitesi monitörlerine bağlıyken, insanlara dijital bir avatarın kontrolü verildi. Avatarı, bilgisayar ekranlarında beliren hareketsiz davranış görüntülerinden uzaklaştırmaları ve fiziksel aktivite görüntülerine doğru hareket ettirmeleri söylendi. Boisgontier ve meslektaşları, hareketsiz davranışlardan kaçınmanın daha fazla beyin gücü gerektirdiğini, bunun da hareket etmek yerine rahatlamayı seçme konusunda "otomatik bir eğilimimiz olduğunu" gösterdiğini söylüyor. Bu sonuç araştırmalarda tekrar tekrar ortaya çıkıyor.
Araştırmalar, insanların normal merdiven yerine sürekli olarak yürüyen merdiveni tercih ettiğini gösteriyor. Boisgontier, bu doğal içgüdünün aslında kötü olmadığını, sadece modern yaşamın bize dinlenme tercihimize boyun eğmemiz için çok fırsat verdiğini ve artık sağlığımız için yararlı olmayan bir aşırılığa ulaştığımızı söylüyor.
Egzersiz yapmak için beyninizi nasıl kandırırsınız?
West Virginia Üniversitesi'nde egzersiz psikoloğu olan Sam Zizzi, yeteneğiniz hakkında iyi hissetmenin egzersiz yapma motivasyonu bulmak için çok önemli olduğunu söylüyor. Zizzi, küçük adımlarla başlamayı, belki başlangıçta günde sadece birkaç dakika yürümeyi ve zaman içinde bu ilerlemeyi geliştirmeyi öneriyor.
Lieberman, özgüven oluşturmanın bir yolunun da beyninizin sizi başarısızlığa hazırlama yollarını fark etmek olduğunu ekliyor. Lieberman, “İnsanlar egzersiz yapmakta zorlandıklarında, onlara tembel oldukları ya da kendilerinde bir sorun olduğu söylenir oysa gerçekte, sadece zindelik için egzersiz yapan insanlar doğal içgüdülerine karşı çalışan kişilerdir” diyor. Yapmak istediğiniz sporu yapan bir akranınızı gözlemlemeniz de egzersiz konusundaki isteğinizi ve farkındalığını artırabilir.
Neyin egzersiz sayılacağını yeniden gözden geçirmeniz de önemli. Spor salonunda ağırlık kaldırmak için bir saat harcamanıza gerek yok; günde birkaç dakikanızı ayırıp mutfağınızda dans etmek ya da bahçede yabani otları temizlemek bile zihniniz ve bedeniniz için çok faydalı.
