Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen ay meydana gelen depremlerin ardından yüz binlerce konutu yeniden inşa etmek için hızlı hareket ediyor. Ancak Türkiye'nin geçmişteki ölümcül hataları tekrarladığını söyleyen yerel yetkililer ve mühendisler bu durumu eleştiriyor. Türkiye'deki yetkililer, 6 Şubat depremlerinden üç hafta sonra, Türkiye'nin güneyindeki Gaziantep ilinin ağır hasar görmüş küçük bir ilçesinde yaklaşık 500 konutu kapsayacak yeni apartman bloklarının temelini attı.
Kamyonlar, Cumhurbaşkanı'nın Mart ayında deprem bölgesinde 200 binden fazla konutun inşasına başlama planı kapsamındaki ilk binalar arasında yer alacak yeni arsalara şimdiden toprak ve moloz taşıyor. Erdoğan 3 Mart'ta başkent Ankara'da yaptığı açıklamada "Tarihi ve kültürel varlıklarımızı yaşatacak ve aynı zamanda afetlere karşı güçlendirecek bir anlayışla kadim şehirlerimizi yeniden canlandırmayı hedefliyoruz" dedi.
Ancak buradaki şehir planlamacıları ve belediye yetkilileri, Erdoğan'ın yeniden inşa planındaki hız ve detaylı planlama eksikliğinin, binaların güvenliği ve uygulanabilirliği konusunda endişelere yol açtığını söylüyor. Şubat ayında meydana gelen depremlerde yıkılan binaların kalitesizliği nedeniyle halkın öfkesi artıyor. 1999'da meydana gelen ve 17 bin kişinin ölümüne neden olan depremden sonra inşa edilen binaların çoğu daha iyi inşaat yöntemleri için çağrılar yapılmasına neden oldu. Şubat ayında meydana gelen depremler 51 binden fazla insanın ölümüne neden olurken, Türkiye ve Suriye'de 320 km'lik bir yol boyunca milyonlarca insanı evsiz bıraktı.
"Geçmişteki depremlerden ders almamışız"
Geçen ay deprem bölgesinde birçok hasarlı binanın incelenmesini denetleyen Gaziantep İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Burkay Göçyetmez, "Geçmişte yaşadığımız depremlerden ders almamışız. Bu sistematik bir sorun" dedi.
Erdoğan'ın kararnamesi, yeniden yapılanmanın kontrolünü merkezileştirerek şehir yetkililerini ve hatta hükümetin kendi şehir planlamacılarını sürecin dışında bırakıyor. Yerel yetkililer ve mühendisler, her gün artçı sarsıntılar yaşanırken beton dökmenin güvenli olmayacağından endişe ettiklerini söylediler. Erdoğan, inşaat kaynaklı büyümeyi iktidardaki yirmi yılının alamet-i farikası haline getirdi. Şimdi hükümet, son yıllarda apartman bloklarına, otellere ve daha sonra depremlerde yıkılan kamu binalarına resmi muafiyetler tanıyan bina kodu ihlalleri için toplu aflar nedeniyle artan bir eleştiri dalgası altında. Erdoğan'ın Mayıs ayında yapılması beklenen seçimlerde yeniden seçilmek istemesi, yeniden yapılanmanın hızlandırılması yönündeki baskıları arttırıyor.
"Şehir planlamasında hız tercih edilmez"
Gaziantep'te şehir planlamacısı olan Osman Akaslan, "Yapmaya çalıştıkları şey, yıkımdan hızlı bir şekilde çıktığımızı göstermek, yeni şehirleri hızlı bir şekilde inşa etmek. Ancak şehir planlamasında hız tercih edilmeyen bir şeydir, çünkü şehirler yaşayan organizmalardır" diye konuştu. Yeni projeyi denetleyen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'ndan eleştiriler hakkında yorum yapması istenen Bakan Murat Kurum, yeniden yapılanma planını geliştirmek için yerel liderlere ve uzmanlara danıştıklarını söyledi. Bakanlık ayrıca yeni gelişmeler için en güvenli yerlerin belirlenmesinde bilimsel çalışmaların kullanılacağını söyledi. Bakanlık, "Yerlerin belirlenmesinde ilk kriter fay hattına olan uzaklıktır" dedi.
"Bizim binalar depremi atlattılar"
Toplu kamu konutları kurumu TOKİ'den yetkililer, hükümetin yeni planı kapsamında 270 bin konutun inşasını denetlediklerini söylüyor. TOKİ, müteahhitleri yüksek standartlarda tuttuğunu ve artçı sarsıntılar sırasında güvenli bir şekilde beton döşemek için önlemler aldığını söyledi. Nurdağı'ndaki bir şantiyede TOKİ mühendisi olarak çalışan Süleyman Arslan, depreme dayanıklı komşu bir konut kompleksini işaret etti. Arslan, "Bizim binalara bakın. Bu iki büyük depremi atlattılar ve fay hattına çok yakınlar" ifadelerini kullandı.
"Bu bir şehir planlaması değil"
Erdoğan'ın yeniden yapılanma kararnamesi planlamacıların ve yerel yetkililerin başka endişelerine de yol açtı. Kararnameye göre yeni inşaatlar imar ve bayındırlık planlarının tamamlanmasını beklemeden başlayabilecek. Yerel yetkililer ve planlama uzmanları, yeni gelişmelerin, acil durum toplanma noktalarının, güvenli iletişim altyapısının ve binlerce insanın depremden etkilenen bir şehirden güvenli bir şekilde çıkması için yolların eksikliği de dahil olmak üzere Şubat ayındaki depremleri çok ölümcül yapan bazı zayıflıkları yeniden yaratabileceğini söyledi. Türkiye Şehir Plancıları Odası Başkanı Gencay Serter, "Bu bir şehir planlaması değil, sadece belli bir bölgede yerleşim birimleri için yer seçmektir" dedi.
Suriye sınırının yaklaşık 60 km kuzeyindeki Nurdağı'nda kasaba merkezinin büyük bölümü enkaza dönüştü. Yüzlerce kasaba sakini şu anda plastik konteynerlerden oluşan derme çatma evlerde yaşıyor. Zırhlı askeri kamyonlar sokaklarda devriye geziyor. 57 yaşındaki öğretmen Ahmet Güneş, 6 Şubat'ta dümdüz olan ailesinin evinin videosunu göstermek için telefonunu çıkardı. Müfettişlerin binayı hafif hasarlı olarak sınıflandırdığını, yani yeni evlerden birini alma şansının çok az olduğunu söyledi. Şu anda konteynırlardan birinde yaşayan Güneş, "Bunu bir yıl içinde yapmak çok zor olacak. Yıkım o kadar geniş bir alanda ki. Bunun gerçekleşeceğine dair hiç umudumuz yok" ifadelerini kullandı.
6 Şubat'ta meydana gelen depremler, Nurdağ'da yerel yönetim ve Erdoğan'ın iktidardaki partisi ile yakın bağları olan CCK Group adlı büyük bir yerel müteahhit şirketi tarafından inşa edilen en az üç ayrı apartman kompleksini yerle bir etti. Şirketin sahibi ve aynı zamanda Nurdağı Belediye Meclisi üyesi olan Yunus Kaya, insanların ölümüne neden olan inşaatlar yapmak sebebiyle suçlanması üzerine Şubat ayında tutuklandı. Nurdağı'nın AKP'li belediye başkanı da ölümcül inşaat ihlalleri suçlamasıyla tutuklandı. Şirket suçlamalarla ilgili yorum talebine yanıt vermedi. Nurdağı belediyesi yetkilileri imar kurallarının ihlal edildiğini reddetti.
CCK'nın Nurdağı'ndaki çeşitli binaları çöktüğünde onlarca kişi hayatını kaybetti. Depremlerde annesi ve 20 yakınını kaybeden CHP ilçe teşkilatı başkanı Fatih Dinç, "Acımız, aile kayıplarımız çok büyük. Kendilerini güvende hissetmeden kimse hiçbir binaya taşınmayacak" dedi.
