Pide ve pizzanın benzerlikleri saymakla bitmez. İtalyanlar ne kadar pizzanın milli yemekleri olduğunu iddia etse de etimolojik olarak pizza kelimesinin kökü Aramice ekmek parçası veya lokma anlamında pita kelimesine dayanmakta büyük ihtimalle. Keza bizim pide de aynı kökenden geliyor. Kelime Yunancaya yassı ekmek anlamında pita olarak geçip Bizans İmparatorluğu döneminde İtalya’ya ulaşmış ve pizza olmuş. Benzerlik ilk harfler dışında hamurun hazırlanmasından açılmasına, içine konulan malzemelerden pişirme tekniklerine, tüketim biçimlerine kadar bir hayli çok. Formlara gelince pide ile pizza form olarak ayrışsa da lahmacun ile pizza benzer. Bizim pidenin çeşitleri ufak yuvarlak formu ile kebapların yanında ikram edilen Antep’in tırnak pidesi, büyük yuvarlak formu ile Ramazan pidesi, kayık şekilli, farklı malzemeler ile lezzetlendirilen açık pide, ince uzun formu ve kıymalı dolgusu ile kapalı pide ve yuvarlak formu, incecik hamuru ile lahmacun olarak sayılabilir. Karadeniz’de kıyması ve soğanı önden pişirilen Samsun kapalı pidesi, Bafra’nın daha gevrek hamurlu kapalı pidesi, Terme ve Çarşamba’nın yayvan pideleri, Akçakoca’nın mancarlı pidesi, Rize’nin Derepazarı pidesi, Sürmene’nin dağlarda otlayan hayvanların leziz sütünden yapılan peynirli pidesi, pidenin Karadeniz’de çok yaygın bir ürün olduğunu anlatmaya yetiyor. Kültürel etkileşimden olsa gerek ki Gürcü mutfağında öne çıkan yemeklerden biri de tereyağlı peynirli bir pide benzeri Haçapuri. Bu yemek Gürcüler açısından o kadar önemli ki enflasyon hesabında Haçapuri fiyatı dikkate alınıyor. 
Etli ekmeği de unutmamalı
Türkiye’de pide denince akla Konya’nın etli ekmeği de geliyor. Konya’da etli ekmek olarak anılan bir tür etli pide de ince uzun formu ve çiğden konulan iç dolgusu ile dikkati çekiyor. İtalyanlarda ise pizza stilleri siyah lekeler ile kabarık dış halkası olan, çok yüksek ısıda çok kısa sürede pişen Napoliten pizza, Sicilya tarzı kabarık kalın hamurlu pizza, Amerika’da İtalyanların göçlerinden sonra ortaya çıkan ince hamurlu düşük ısıda uzun sürede pişirilen New York tarzı pizza, pizzadan çok İngiliz pie’larına benzeyen Chicago pizzası, derin yağda kızartılan Napoli tarzı Montanara pizza sayılabilir. Pide içleri de bölgeden bölgeye farklılık gösteriyor. Kıymalı, peynirli, sucuklu, pastırmalı, otlu derken bugün mantarlısı, sosislisi bile var modern pidecilerde. Pizza malzemeleri ise iki grupta toplanıyor. Domates soslu kırmızı pizzalar ve beyaz pizzalar. Bizde sucuk varsa onlarda da sucuk benzeri pepperoni var. Bizde lor, beyaz peynir, kaşar peyniri, tulum peyniri varsa onlarda Gorgonzola, Mozzarella, Provolone, Percorino-Romano gibi peynirler kullanılan 4 peynirli pizza var. Bizde pastırmalı pideye karşılık cotto veya prosciutto’lu pizzalar var. Ama bizde kıymalı pizza neyse, İtalyanlarda da domates soslu, Mozerrella peynirli Margaritha pizza o. Ramazan pidesine benzer pizza da foccacia olarak sayılabilir. Pidenin kapalısı var açığı var. Pizzanın kapalısı calzone olarak anılıyor. Pizza ve pide hamurları da bölgelere göre farklılaşıyor. Pizza ve pide hamurları mayalı hamurlar. Her ikisinin de temelinde un, maya ve su olsa da hamura eklenen yağ, şeker ve hamurun dinlendirildiği ortam sıcaklığı hamurun kalınlığını, kabarma miktarını belirlerken pişirme ısısı ve süresi ise pide veya pizzanın yumuşak mı gevrek mi olacağını belirliyor. Ustası hamuru bölgenin lezzet gelenekleri doğrultusunda hazırlıyor. Bir diğer önemli faktör de pizza ve pidenin pişirildiği ortam. Elektrikle veya gazla ısıtılan fırınlar ve fırının sıcaklık ve pişirme süresi bölgeden bölgeye farklılık gösteriyor. Tabii ki geleneksel pizza ve pidede en makbulü taş tabanlı odun fırını tahmin edeceğiniz gibi. Son dönemde restoranlarda pizzette yani küçük pizzalar sıkça menülerde boy gösteriyor. Bu hafta Bodrum’da şef Cenk Debensason’un açtığı Ritmo Zeytino’da bir dana yanak yahni ile yapılmış bir pidette gördüm. Bayıldım bu yaklaşıma. Pizzette varsa pidette niye olmasın?
