Thomas Gibbons-Neff ve Natalia Yermak / The New York Times
Rus askerleri Ukrayna'nın doğusundaki bu ücra köyü yaklaşık iki hafta boyunca işgal ettiğinde, bir çiftliği üs olarak kullandı. Ancak çiftlikteki hayvanları beslemediler. İneklerin aralıksız inlemeleri hem işgalcileri hem de kasaba halkını günlerce rahatsız etti. Bunun üzerine yaklaşık 1000 kişilik mütevazı bir tarım köyü olan Husarivka'dan beş kişilik bir grup sığırlara bakmaya gitti. Kendilerinden bir daha haber alınamadı.
"Yok oldular"
70 yaşındaki Svitlana Tarusina “İki yeğenim ortadan kayboldu. Çiftliğe inekleri beslemeye gitmişlerdi. Gittiler ve yok oldular" diyor. Rus vahşetini kamuoyuna yansıtan olayların tüm korkunç unsurları Husarivka’da da yaşandı. Bir ayın büyük bölümünde gerçekleşen ayrım gözetmeyen cinayetler, tacizler ve işkenceler. Başkent Kiev çevresindeki insan hakları çalışanları, savaş suçları için dava dosyası oluşturmayı umarak Rus vahşetinin kanıtlarını topluyor. Ancak buradaki köylüler için işgalin mirası toplu katliamlar, cesetler veya yıkık binalarla değil; arkadaşlarının ve komşularının ortadan kaybolmasıyla ölçülüyor.
Ruslar boş evleri yağmaladılar
Rus işgalinden kurtulmuş olsalar da köyün sakinleri bu sıkıntılı günlerde tam olarak ne olduğuna dair önümüzdeki yıllarda kafa yoracak. Sakinler, Rus askerlerinin Mart ayının ilk günlerinde Husarivka'ya vardıktan sonra çoğunlukla temkinli olduklarını söyledi. Ama bu hızla değişti. Boş evleri yağmaladılar. Sonra da geride kalanlardan çalmaya başladılar. Tarusina'nın yeğenlerinin ve meslektaşlarının işgalin şiddetlendiği sıralarda ortadan kayboldu.
"Rus askerler başlangıçta hiçbir yerde dolaşmıyorlardı" diyen Husarivka'nın 58 yaşındaki fiili belediye başkanı Yurii Doroşenko, 1000'den fazla Rus askerinin köyün eteklerinde bulunan bir kollektif çiftlik karargahında yığıldığını belirtti. Doroşenko “Üç dört gün sonra gizlice dolaşmaya, aramalar yapmaya başladılar. 10 Mart civarında evlere girmeye başladılar” diye anlatıyor.
Ruslar Husarivka’yı neden işgal etti
Buğday ve ayçiçeği tarlaları ile doğal gaz hatlarının arasında bulunan Husarivka, bir zamanlar Ukrayna'nın en büyük ikinci kenti olan Harkov’un yaklaşık 100 kilometre güneydoğusunda. Ruslar, Harkov yakınlarındaki ve doğudaki İzium’daki ilerlemelerinin bir parçası olarak Husarivka’yı ele geçirmişti. Harkov ve İzium’da ise Rus kuvvetleri Ukrayna ordusuyla çatışmaya devam ediyor. İşgal harekatı yavaşlayınca Ukrayna kuvvetleri Mart ayı sonlarında Rus birliklerini köyden püskürtmeyi başardı.
Elektrik ve su kesik
Ancak cephe hattından sadece 5 kilometre uzakta olan Husarivka, Rusların bölgeyi ele geçirdiği zamanki gibi aralıksız olarak bombalanmaya devam ediyor. Geçen ayın başından beri elektrik ve su kesikti. Mobil hizmet neredeyse yok. Çevre kasabalardan gelen insani yardım dışında köy neredeyse tamamen izole olmuş halde. Sakinler son günlerde bodrumdaki sığınaklarından çıkarak, topçu saldırıları altında yerleşim bölgelerinde meydana gelenleri yavaş yavaş görmeye başladı. Ancak, cevaplardan çok sorularla karşılaştılar. Örneğin: İnekleri beslemek için yola çıktıktan sonra 16 Mart civarında kaybolan beş kişi nerede?
Kaybolan 5 kişi
Doroşenko işgal sırasında bazıları doğal nedenlerle ortadan kaybolan veya ölen insanların listesine dikkat çekti. İsimleri ve ölüm tarihleri mavi mürekkeple yazılıydı. "Bu Yehor Şirokin. Çiftlikte ustabaşıydı. Sergey Krasnokutski güvenlik görevlisi olarak çalışıyordu. Olexandr Tarusin yemi dağıtıyordu. Olexandr Gavrish bir traktör sürücüsüydü. Mikola Lozovi ise gazelle şoförüydü” diyor.
Eşini görmeye gidiyordu
Perşembe günü köyün üzerinde kara bulutlar dolaşır ve topçu gümbürtüsü uzakta yankılanırken, Doroşenko savaştan önce 1060 kişinin Husarivka sakini olarak kaydedildiğini belirtti. Şimdi çoğu insan kaçtı ve sayının 400'e düştüğünü tahmin ediyor. 5 adam kaybolmadan önce işgal sırasında sadece bir sakin öldürülmüştü.
Doroshenko 8 Mart'ta Ukrayna kuvvetlerinin Husarivka'yı geri almaya çalışırken çatışmalar sırasında bir sürücü olan Sergey Karaçentsev'in öldürüldüğünü söyledi. Bazı sakinler, Rus askerleri arabasını durdurup onu vurduğunda komşu bir kasabada eşiyle buluşmaya gittiğini anlattı. Köy muhtarı, "Eski Opel arabası hala orada" diyor.
Rus kuvvetlerin tedariki yetersizdi
İşgalciler Husarivka'ya yerleşip evleri aradıkça sakinlerle etkileşimleri arttı. Arı yetiştiricisi 43 yaşındaki Oleksandr Khomenko yarım düzine sakinin ifadelerini tekrarladı. Khomenko, Rus kuvvetlerinin tedarikinin yetersiz olduğunu, alkol ve yiyecek talep ettiklerini, bir kadın domuzunu vermeyi reddedince yan komşunun domuzunu vurduklarını anlattı. Ayrıca, muhtemelen sakinlerin Ukrayna güçleriyle iletişim kurmasını ve Rus birliklerinin konumu hakkında bilgi vermesini engellemek için cep telefonları ile diğer elektronik cihazları topladılar.
Belki de kendi evlerini aramayı deniyorlardı. Khomenko “Uzun süre tabletimizi vermedik. Rus askeri beni bir kenara çekti ve 'Senin için daha değerli olan karın ve çocuğun mu yoksa tablet mi? Yine de tabletini alacağım ve sadece onların yaşayıp yaşamayacaklarını seçmelisin’ dedi” diye anlatıyor. Onlara tabletini verdi.
"1000’den fazla sığır vardı"
İşgalin ikinci haftasında elektrikler kesildikten birkaç gün sonra inekler kükremeye başladı. Rusların bir kısmı ve zırhlı araçları sığır ağıllarındaki bir traktör garajına girmiş ve Husarivkse adlı kollektif çiftlikte insanların çalışmasını engellemişti. Sonuç olarak, hayvanlar zayıflamıştı. Çiftlik binalarını yöneten tarım şirketinin müdür yardımcısı 67 yaşındaki Anatoliy Isitchenko "Burada 1000'den fazla sığır vardı" diyor.
Kayıp adamların sorumlusu Ruslar
İşgalcilerin faaliyetlerini "Çiftliğin yanındaki sokakta, orada makine operatörü ve ustabaşı olarak çalışan adamlara gidip hayvanları beslemelerini söylediler" diye anlatıyor. Beş adam inekleri besledi ve görevlerini yerine getirdi. Ancak sakinler, beş adam oradan ayrılırken çiftlikte bir şeyin patladığını hatırlıyor. Bir topçu saldırısı mı yoksa sabotaj girişimi mi olduğu belli değil ancak ortadan kaybolmalarına neden olmuşa benziyor. Doroşenko patlamanın ardından Rusların 5 adamı ele geçirdiğini belirtti. Rus karargahına yapılan bir tür saldırının arkasında onların olması mümkün. Doroşenko "Yalnızca yol ayrımına geldiler ve yakalandılar" diyor.
Bir sivil Barış Caddesi’nde öldürüldü
Doroşenko o gün çiftliğin yakınındaki iki kişinin daha kaybolduğunu sözlerine ekledi. Yaklaşık bir hafta sonra, 24 Mart'ta bir Rus keskin nişancı Andrey Maşçenko'yu bisikletiyle eve dönerken vurarak öldürdü. Maşçenko topçu saldırısı sırasında komşusunun bodrum katına sığınmıştı. Barış Caddesi'nde öldürüldü. Ukrayna kuvvetleri karşı taarruza geçince Ruslar yaklaşık iki gün sonra Husarivka'dan geri çekildi. Kasabanın işgal sırasındaki can kaybı sayısı: yedi kişi kayıp. İkisi açılan ateş sonucu ve en az ikisi topçu ateşiyle öldü.
Köy enkaz altında
Köyün etrafına dağılmış kanıtlar, topçuların yarattığı etkileri gözler önüne serdi. Füzeler hala tarlalarda. Çatılar ise çökmüştü. Rus araçlarının paslı yığınları her yerdeydi. Bir zırhlı personel taşıyıcısında Rus askeri olduğu tahmin edilen kişinin cesedi zar zor tanınıyordu. Ancak Ukraynalı askerler zaferlerinin ardından savaş alanındaki enkazı incelerken Petrusenko Caddesi'nde bir şey buldu. Paslı metal bir kapıyla kapatılmış bir arka bahçe bodrumu.
Cesetlerin kaybolanların mı?
Güvenlik nedeniyle soyadını vermeyi reddeden bölgenin baş araştırmacısı Oleksi, "Bu mahzende cesetler bulundu" diyerek isle kaplı deliği işaret ederek, "Onların üzeri araba lastikleriyle kaplandı ve yakıldı" dedi. Oleksi ölümlerinin nedenini söylemenin bir yolu olmadığını; üç el, iki bacak, üç kafatası bulduklarını anlattı. Cesetlerin kimliği henüz belirlenememiş. Husarivka sakinleri, bu üç kişinin kaybolan beş kişilik gruptan olduğunu düşünüyor. The New York Times'a verilen görüntüler, lastik bir iş botunun bir bacağın ayağına kadar eridiğini açıkça gösterdi. Akıllardan çıkmasa da hiç kimse bu beş adama ne olduğunu kesin olarak bilmiyor. Beslemeye gittikleri ineklerin çoğu bombardıman sonucu öldü.
© 2022 The New York Times Company
