Christina Goldbaum / The New York Times
Pakistan hükümeti medyayı sansürlediğinde, eski Başbakan İmran Han'ın partisi TikTok'ta kampanya videoları yayınladı. Polis, destekçilerinin miting yapmasını yasakladığında, sanal toplantılara çevrimiçi olarak ev sahipliği yaptılar. Khan hapse girdiğinde ise destekçileri, sesini taklit etmek için yapay zeka kullanarak konuşmalar hazırladılar. Khan'ın mesajı, ülkedeki ekonomik kriz ve eski siyasi hanedanlardan dolayı hayal kırıklığına uğrayan ülke genelindeki milyonlarda yankı buldu. Eski başbakan Pakistan'ın onlarca yıldır büyük bir düşüş içinde olduğunu ve sadece kendisinin Pakistan'ı eski ihtişamına kavuşturabileceğini öne sürdü.
Han'ın partisine yakın adayların seçimlerde Parlamento'da diğerlerinden daha fazla sandalye kazanması, Pakistan siyasetinde çarpıcı bir kargaşaya neden oldu. Han'ın ülkedeki generallerle ters düşmesi ve 2022'de Parlamento tarafından görevden alınmasından bu yana destekçileri, uzmanların eski başbakanı saf dışı bırakmak için tasarlandığını söylediği, ordu liderliğindeki bir baskıyla karşı karşıya kalmıştı.
Genç kitle siyaseti yeniden yazıyor
Han'ın başarısı, Pakistan'ın yakın tarihinde, ülkenin güçlü ordusunun on yıllardır iktidarı elinde tutmak için kullandığı siyasi stratejinin aniden rotasından saptığına ilk kez işaret etti. Bu aynı zamanda Khan'ın popülist söyleminin ve ülkenin internet meraklısı gençlik kitlesinin, 76 yıl önceki kuruluşundan bu yana askeri darbelerle mücadele eden 240 milyon nüfuslu nükleer silahlı bir ülke olan Pakistan'da siyaseti nasıl yeniden yazdığını da kanıtladı.
Şimdi, hem Han'ın hem de üç kez başbakanlık yapmış Navaz Şerif'in partileri diğer milletvekillerini kazanmak ve bir koalisyon hükümeti kurmak için yarışırken, Pakistan daha önce gelinmeyen bir noktada. Eğer Han'ın partisi başarılı olursa ki pek çok analist bu sonucun pek olası olmadığını düşünüyor, Pakistan tarihinde ilk kez sivil bir hükümet, orduyla anlaşmazlık yaşayan ve lideri hapiste olan bir parti tarafından yönetilmiş olacak.
"Sarsılmaz olduğunu kanıtladı"
Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Quincy Enstitüsü'nün Orta Doğu programı direktör yardımcısı Adam Weinstein, sonuç ne olursa olsun Han'ın partisinin "Pakistan gençliğinin memnuniyetsizliğinden yararlanarak sarsılmaz bir siyasi varlık olduğunu kanıtladığını" söyledi. Weinstein, "Ülke siyasetini şekillendirmeye yönelik eski oyun kitabının modası geçti; sosyal medya ve gençlerin mobilizasyonu oyunun kurallarını değiştiren unsurlar haline geldi" dedi.
Pakistan tarihinin yaklaşık yarısı boyunca ordu ülkeyi doğrudan yönetti. Sivil hükümetlerin iktidara gelmesine izin verildiğinde ise bu hükümetler, Han'ın bu seçimdeki rakibi Şerif de dahil olmak üzere, genellikle generallerin desteğiyle iktidara gelen bir avuç lider tarafından yönetildi. Asker kökenli bu liderler, siyasi partilerini aileleri etrafında kurarak parti liderliğini bir nesilden diğerine aktardılar ve siyasi gücü sıkı bir çevre içinde tuttular. Ancak analistler, son yıllarda ülkenin genç nüfusunun seçmenlerin yaklaşık yarısına ulaşmasıyla birlikte bu sistemle ilgili hayal kırıklığının arttığını söylüyor.
Gençlerin değişim özleminden yararlandı
İslamabad'da yaşayan siyasi analist Zaigham Khan, gençlerin Pakistan'ın siyasi sisteminden dışlandıklarını hissettiklerini çünkü aileden birinin her zaman en tepede yer alacağını söyledi. Khan, "Eski partiler değişmeyi reddettikleri için demode oluyorlar ve bu da İmran Han gibi biri için bir boşluk yaratıyor" ifadelerini kullandı. Khan başlangıçta ordunun yardımıyla ön plana çıkarken, devrilmesinden sonra generallerden bağımsız olarak siyasi tabanını güçlendirmek için gençlerin değişim özleminden yararlandı. Partisi PTI, sosyal medyada gençlerin kendi nesilleri için siyasi bir uyanışa yol açtığını söylediği kampanyalar üretti.
Viral videolarda Han, 2022'de devrilmesinden sorumlu tuttuğu ülkenin generallerine ateş püskürdü. Ordunun siyaseti perde arkasından yöneten derin devlet gibi çalıştığını anlattı ve ABD'nin kendisinin iktidardan uzaklaştırılması konusunda Pakistanlı yetkililerle işbirliği yaptığını iddia etti. Kendisini değişim getirecek bir reformcu olarak tanımladı. Verdiği mesaj ülke çapında gençleri harekete geçirdi. Geçen hafta oy kullanan 36 yaşındaki Usman Saeed, "Değişim için oy veriyorum. Ülkeyi yöneten tüm bu siyasi partiler sisteminden bıktım" dedi. Saeed orduyu kastederek, "İmran Han'ı hapse attılar, bu her şeyin müesses nizam tarafından yönetildiğini gösteriyor" diye ekledi.
Görevi dönemindeki hoşnutsuzluk unutuldu
Bu seçmenlerin çok azı, enflasyon yükselirken popülaritesinin düştüğü Khan'ın görevdeki son aylarındaki hoşnutsuzluğu hatırladı. Pek çok analist, Han'ın görev süresini tamamlamasına izin verilseydi, partisinin bir sonraki genel seçimleri büyük olasılıkla kazanamayacağını söyledi. Ordunun oy sayımlarına müdahale ettiğine dair yaygın iddialar ve Han'ın partisinin ordunun hile yaptığını söylediği düzinelerce sonuca itiraz etmek için uzun ve yıpratıcı mahkeme vaatleri, yeni bir hükümet kurmak için siyasi mücadelenin üzerinde beliriyor. Pazar günü Khan'ın binlerce destekçisi seçimlere hile karıştırıldığı iddialarına karşı öfkelerini ifade etmek üzere ülke genelinde sokaklara döküldü. Polis bu protestolara cop ve göz yaşartıcı gazla karşılık verdi.
"Ne kadar demokratik davranacaklar?"
Partinin Pencap eyaleti başkanı Hammad Azhar X olarak bilinen platformda yaptığı açıklamada "PTI, oy pusulası yoluyla bir devrim başlatan barışçıl bir partidir. Mücadelemizin hain planlar tarafından gasp edilmesine izin vermeyeceğiz" dedi. Siyasi hesaplaşma, tarihi askeri darbeler ve kitlesel huzursuzluklarla dolu olan ülkeyi diken üstünde tutuyor. Çoğu kişi, seçim sonuçlarının ne kadar çok Pakistanlının ülkenin bozuk siyasi sistemini reddettiğini göstermesine rağmen, Pakistan'ın hala daha fazla istikrar ya da daha güçlü bir demokrasi yönünde ilerlemediği konusunda hemfikir.
Gallup Pakistan İcra Direktörü Bilal Gilani, "Güç dengesi siyasi partilerin lehine değişse bile, kendileri gerçekten demokratik davranacaklar mı? Yoksa ideolojilerinde daha faşist mi olacaklar? Kendilerine oy vermeyen insanları dışlayacaklar mı? Asıl soru bu" dedi.
© 2024 The New York Times Company
