Tripp Mickle, Chang Che and Daisuke Wakabayashi / The New York Times
Her Eylül ayında Apple, Silikon Vadisi’ndeki kampüsünde en yeni telefonlarını tanıttı. Tanıtımlardan birkaç hafta sonra mevsimlik işçiler tarafından yapılan on milyonlarca yeni cihazları, Çin fabrikalarından dünyanın dört bir yanındaki müşterilere sevk ediliyor.
Küresel çağın en karlı şirketi
Apple'ın iPhone'larının yıllık olarak piyasaya sürülmesi genellikle saat gibi çalışır. Bu, ABD teknoloji devinin dünyanın en büyük iki ekonomisinde sorunsuz bir şekilde gezinerek, küreselleşme çağının en karlı şirketi haline gelmesinin en iyi örneğidir.
Ancak bu yıl iPhone 14, Çin’de iş yapmanın artan zorluklarının kurbanı oldu. Pekin'in Covid-19’u durdurmaya yönelik sınır tanımayan yaklaşımı ve ABD ile artan gerilim, Apple'ı işinin önemli yönlerini yeniden incelemeye zorladı.
Covid üretimi etkiledi
Zhengzhou'da bulunan Apple'ın en büyük iPhone fabrikasını çevreleyen bölgede, yakın zamanda ortaya çıkan bir corona virüs salgını, yerel yetkilileri geçen hafta yedi günlük bir sokağa çıkma yasağı uygulamaya sevk etti. Buna karşılık şirket Pazar günü yaptığı açıklamada, tatil sezonunun taleplerini karşılayacak kadar telefon üretemeyeceğini söyledi. Bu yılın büyük bir bölümünde Apple, Pekin'in askeri provokasyonları ve serbest ticaret konusundaki ortodoksiyi alt üst ettiği Washington'daki iki taraflı bir müdahalenin de odak noktası oldu.
ABD-Çin ilişkileri
Mart ayında Apple'ın iPhone 14'ün bileşenlerini tedarik etmek için Çinli bir bellek çipi üreticisi olan Yangtze Memory Technology Corp. veya YMTC ile görüşmelerde bulunduğu ortaya çıktı. Bu nedenle şirket, aylarca Apple'ın Çin'deki tedarik zincirinin içini ve dışını inceleyen bir koalisyon ve bir düzineden fazla kongre yardımcısı tarafından yapılan çalışmayla zıt düştü. Ticaret Bakanlığı geçen ay Amerikan şirketlerinin YMTC'ye makine satmasını yasaklayan kısıtlamalar yayınladı ve Apple'ın anlaşmaya devam etmesini zorlaştırdı. Apple, YMTC ile görüştüğünü onayladı. Ancak bir Apple sözcüsü, şirketin Çinli bellek çipi üreticisi ile çalışma olasılığını bırakıp bırakmadığı sorulduğunda yorum yapmayı reddetti.
Apple'ın 1990'larda neredeyse iflastan dünyanın en değerli şirketine yükselişinin Çin'in ekonomik yükselişini yakından takip etmesi tesadüf değil. Her iki dünyanın da iş modeline öncülük etti. Kaliforniya’da tasarlanan ürünler Çin’de ucuza monte edildi ve ülkenin büyüyen orta sınıfına satıldı. Çin ekonomisi kükrerken Apple kâr etti. Ancak ABD-Çin ilişkileri sarsıldıkça ve her iki hükümet de Apple'ın işine karıştıkça, şirket küreselleşmenin en büyük başarı öykülerinden birinden, kırılmanın sembolü haline geldi.
Hoover Enstitüsü'nde ABD'nin Çin'e yönelik politikası konusunda uzmanlaşan Matthew Turpin, "Apple, jeopolitiğin iş modellerini yönlendirdiğini keşfediyor. Tedarik zinciri risklerinin tamamı, onlar için gerçek bir sorumluluk yaratıyor” dedi.
Çin lideri Şi Çinping, iş liderlerini ülkede faaliyet göstermeye dair varsayımlarını yeniden gözden geçirmeye zorladı. Birkaç on yıl boyunca, ekonomik büyüme Çin hükümetinin en büyük önceliğiydi. Ancak Xi, güvenlik konularının ve partinin daha ideolojik bakış açılarının ticari kaygılardan önce geleceğini açıkça belirtmek için geçen ay Komünist Parti kongresini kullandı.
Kısıtlamaların gevşetilmesi gerek
Şi'nin sıfır Covid politikası fabrika üretimini yavaşlattı ve ülkenin ekonomik büyümesini kısıtladı ve hükümeti, kısıtlamaları hafifletmek için iş dünyası liderleri ve piyasalardan gelen baskılarla karşı karşıya kaldı. Ancak bir değişiklik yapacağına dair net bir sinyal vermedi.
Bir teknoloji araştırma firması olan Counterpoint Research'ün analisti Jeff Fieldhack, Covid kısıtlamalarının gevşetilmesi Apple'ın arz eksikliklerinin bir kısmını doldurmasına ve bazı talepleri karşılamasına izin verebileceğini ancak şirketin bu tatil sezonunda satışlarını kaybetmeye devam edeceğini söyledi.
Apple, en büyük montaj ortağı Foxconn tarafından işletilen Zhengzhou'daki iPhone üretim tesisi gibi fabrikalara bağımlı. Counterpoint Research'e göre, bölgede Covid-19 vakaları artmaya başladığında, Foxconn yaklaşık 200 bin işçisini dünya çapında iPhone'ların yüzde 85'ini üretebilen bir fabrikanın arazisine kapattı. Covid’in yayılmaya başlaması çok uzun sürmedi ve Foxconn, ülkenin aşırı katı pandemi politikasıyla iş taleplerini dengelemek için mücadele etti.
Pekin'in katı Covid politikaları Apple'ın iPhone üretim planlarını kısıtlarken, Washington ürünlerine ne girdiğini dikkatle izliyor. Küçük Çinli çip üreticisi YMTC, 2016 yılında 2,9 milyar dolarlık bir devlet yatırımı ve Çin'in yabancı çip üreticilerine bağımlılığını azaltmaya yardımcı olma misyonuyla kuruldu.
Tartışmalara aşina olan iki kişiye göre, yorum yapmaktan kaçınan Apple, Çinli firma ile bir tedarik anlaşması hakkında görüşmelerde bulunuyordu. Bir finans firması olan Susquehanna International Group'a göre, YMTC'nin uzmanlık alanı olan bellek çipleri, iPhone'un en pahalı bileşenlerinden biri ve malzeme maliyetlerinin yaklaşık yüzde 25'ini oluşturuyor.
Pazar araştırması şirketi Yole Group'ta analist Walter Coon, YMTC'nin pazar payı kazanmak için daha düşük fiyatlar sunmayı planlaması nedeniyle Apple'ın mevcut Batılı tedarikçilerine maliyetlerini düşürmeleri için baskı yapmasına yardımcı olabileceğini söyledi.
Ancak YMTC'nin Çin için önemi, onu ABD ulusal güvenlik araştırmacılarının hedefi haline getirdi. 2020'nin sonlarında, Çinli bir dilbilimci ve ABD savunma yüklenicisi SOS International'da araştırmacı olan James Mulvenon liderliğindeki bir ekip, YMTC'nin ana şirketi Tsinghua Unigroup aracılığıyla Çin ordusuna ürün satan kuruluşlarla olan bağlantılarını ayrıntılı olarak anlatan 17 sayfalık bir rapor yayınladı.
Şubat 2021'de Mulvenon bulgularını Capitol Hill'deki yaklaşık iki düzine Cumhuriyetçi ve Demokrat personele sundu. YMTC'nin oluşturduğuna inandığı risklerin ana hatlarını çizdi, çünkü hükümet sübvansiyonları, rakiplerini fiyatta düşürme konusunda güçlendirebilirdi. Mulvenon, “Tüm tedarik zincirini Amerika Birleşik Devletleri için en güçlü siber tehdit olan bir ülke içinde toplamak hiçbir zaman mantıklı gelmedi” dedi.
© 2022 The New York Times Company
