Vivian Yee ve Nimet Kıraç / The New York Times
İnsanlar bulabildikleri her yere sığındılar. Işıksız sokak köşeleri, küçük parklarda, bir ilkokulun yanına ve dünyanın en eski Hıristiyan kiliselerinden birinin aşağısındaki bir yamaçta. Türkiye'de yaklaşık bir asırdır meydana gelen en şiddetli depremin en çok vurduğu bölge olan Hatay'ın kadim başkenti Antakya'da binlerce kişi, hayatlarını alt üst eden ve birçoğunu evsiz, mülksüz bırakan felakete anlam vermeye çalışıyor. Artık anılar yok ve bazıları için burada gelecek yok.
Türkiye'de yaklaşık bir asırdır meydana gelen en şiddetli depremin en çok vurduğu bölge olan Hatay'ın antik ilçesi Antakya'da binlerce kişi, hayatlarını alt üst eden ve birçoğunu evsiz, mülksüz bırakan felakete anlam vermeye çalışıyor. Birçoğu için artık burada bir gelecek yok.
Birçoğu başka bir geceyi atlatmaya uğraşıyordu. Arabalar uyumak için soğuktu ve çoğu aileyi barındıramayacak kadar küçüktü. Ancak, içindeki insanların yıkımını maskeleyen ince bir tabaka olan çadırlardan daha sıcak olabilirler. Antakyalılar ailelerini ısıtmak için ne kadar odun ve çöp yaksalar da hava yine dondurucu soğuktu.
52 yaşındaki dadı Saba Yiğit, "Elektrik yok, su yok, tuvalet yok" diyerek son maddeye özel vurgu yaptı. Perşembe günü, Pazartesi sabahı erken saatlerde meydana gelen depremin Akdeniz yakınlarındaki evlerini hasara uğratmasının ardından ailesiyle birlikte sığındığı üstü kapalı sebze pazarında donarak uyandığı üst üste üçüncü gündü.
Pazar yerinin mavi metal tezgahlarından bazılar hala maydanoz, lahana, yeşil soğan ve karnabaharla doluydu. Yiğin, yaktığı küçük ateşinde közlenmiş biber ve havuç közlüyordu. Bu, Akdeniz, Arap ve Anadolu mutfaklarının yüzyıllardır harmanlandığı bu yenilebilir harikalar şehrinde ailesinin yapabildiği tek yemekti.
Yiğit, sebzelerin yardım gruplarından geldiğini çoğu insan için Antakya'da bulunan tek gıda olduğunu söyledi. Perşembe günü, Birleşmiş Milletler'in ilk yardım konvoyu muhalefet kontrolündeki Suriye'ye girerken, Türkiye'deki ölü sayısı 17 bin 600 sınırını aşarak, onu 80 yılı aşkın bir süredir oradaki en ölümcül sarsıntı haline getirdi. Suriye'de bugüne kadar 3 bin 377 kişinin hayatını kaybetmesiyle ölü sayısı 21 bini geçti.
Perşembe aynı zamanda Antakya'daki çoğu insanın dışarıda uyuyarak geçirdiği dördüncü gece olacaktı. Birçoğu depremde evini kaybederken, diğerleri en ufak bir artçı sarsıntının kalan evleri ve apartmanları da yerle bir edebileceğinden korkuyordu. Çalışan birkaç tuvaleti kullanmak için içeri girmeye bile korkuyorlardı.
"Çadır beklerken, sandalyemizde öleceğiz"
Dağ yamacındaki şehir manzaralı bir yürüyüş yolunda çok ince bir battaniyeye sarılı mavi kamp sandalyesinde oturan 70 yaşındaki Sabriye Karaoğlan, "Çadırları beklerken burada sandalyelerimizde öleceğiz" dedi.
Yanında ailesinin evinden kurtarılan bir muhabbet kuşu kafesi vardı. Öndeki sokakta, aile üyelerinin geceleri sırayla uyudukları araba vardı. Karaoğlan, bir zamanlar, hava güzel olduğunda deniz kenarına arabayla gittiklerini ve aynı mavi sandalyeyi pikniğe götürdüklerini anlattı.
Şehir M.Ö. 300 yılında kuruldu. Büyük İskender'in eski bir generali tarafından Antakya, birkaç kez yıkılıp yeniden inşa edilecek kadar uzun süredir var. Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslılar buraya Antakya adını verdiler. O kadar güçlü bir ticaret merkeziydi ki bir zamanlar Roma İmparatorluğu'nun üçüncü büyük şehriydi. Modern şehir, uzun süredir yok olan medeniyetlerin kalıntılarının katmanları üzerine inşa edildi. Tarihin izleri hala birçok yerde var; Bir mağarada yapılmış eski bir Hıristiyan Kilisesi, Antik taş camiler, bir otel inşaatı sırasında ortaya çıkarılan Bizan mozaikleri…
“Tüm anılarımı kaybettim”
Antakya'nın en saygın oteli Savon'un sahibi 41 yaşındaki Kazım Kuseyri, yaklaşık 25 akrabası, çalışanı ve yakınları ile birlikte otelin avlusunda bir arabada uyuyordu. Kuseyri, "Artık Antakya yok. Arkadaşlarımı kaybettim. Arkadaşlarımla birlikte yemek yiyip içtiğim binaları kaybettim. Tüm anılarımı kaybettim. Artık Hatay'da yaşamak için bir sebebim yok. Çünkü hiçbir şey yok” diye konuştu.
Hiç kimse felaketten kaçamadı. Bazı mahallelerde her bina çatladı ya da harabeye döndü. Ağaçlar bile izleri taşıyordu: İnsanlar yakmak için dallarını kesiyorlardı. İstiklal Caddesi boyunca alışveriş yapanlar, gezenler, turistler bir kebapçıya, aktara, şekerciye, terziye, eczaneye, kuaföre girip çıkıyorlardı. Şimdi hepsi çatlamış veya yıkılmış durumda. Hayvan satmak için sık sık memleketi Şanlıurfa’dan Antakya’ya gelen 34 yaşındaki Ahmet Güneş, “İstiklal Caddesi’ni böyle görmek acı veriyor. Mükemmel bir yerdi. Keşke benim memleketimin başına gelseydi” dedi.
Osmanlı döneminden kalma zarif Liwan Oteli'nin karşısındaki caddede, kaldırımda üç ceset torbası yatıyordu. Etiketlerde birinin 19 yaşında bir Suriyeli, diğerinde 10 yaşında bir Türk olduğu yazıyordu. Osmanlı döneminden kalma zarif Liwan Oteli'nin karşısındaki caddede, kaldırımda üç ceset torbası yatıyordu. Etiketlerde birinin 19 yaşında bir Suriyeli, diğerinde 10 yaşında bir Türk olduğu yazıyordu.
Suriyeli bir adam, yırtık bir karton parçasına yazılmış altı isimden oluşan bir listeyi tutarak yaklaştı. Listede aralarında anne babasının da bulunduğu akrabaları yer alıyordu. Yüzünü kapatarak, “Hepsi öldü” dedi. İş için İstanbul'a taşınmadan önce mahallede büyüyen 51 yaşındaki İsa Solmaz, bir arkadaşıyla birlikte bir sanatçının dükkanını yağmacılardan koruyordu. Ağabeyi, annelerini evinin enkazından kurtarmıştı ama çocukken bildikleri diğer her şey, ebeveynlerinin gurur duyduğu her şey gitmişti.
“Bu bir hafıza kaybı”
Antakyalıların çoğunun şehri terk edeceğini tahmin eden Solmaz, "Uyuyorsun, uyanıyorsun ve sonra çocukluğunu hatırlamıyorsun. Bu bir hafıza kaybı. Buraya giden bir şehir değil. Bu bütün bir tarih; bir medeniyettir” dedi. Birkaç gün önce Antakyalılar böyle yaşayabileceklerine ya da başka bir yeri evleri olarak adlandırabileceklerine inanamazlardı. Birkaç gün sonra kendilerini şehirden ayrılmayı planlarken buldular. Akrabalarıyla birlikte manava sığınan 55 yaşındaki İbrahim Kaya, "Hatay bitti" dedi.
© 2023 The New York Times Company
