Gretchen Reynolds / The New York Times
Neden bazı antrenmanlardan sonra kurt kadar aç oluruz da bazılarından sonra yemek yemek aklımıza bile gelmez? Nature dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip, cevabın kısmen egzersizden sonra üretilen ve açlığı körelten tek bir molekülün eylemlerinde yattığını öne sürüyor.
İnsanların, farelerin ve yarış atlarının kan dolaşımında bulunan molekül, yorucu egzersizlerden sonra, kolay egzersizlerdekinden çok daha fazla ortaya çıkıyor. Bu da sonrasında ne kadar yediğimizi kontrol etmek için sıkı egzersiz yapmanın bir anahtar olabileceğini düşündürdü.
Sabah egzersizleri daha fazla yağ yakıyor
Fitness ve yemek yeme arasında bir ilişki olduğu biliniyor. Çalışmalar, kalori alımını kontrol etmeden egzersiz yapmaya başlayan kişilerin zaman içinde genellikle birkaç kilo verdiğini ya da kilo alabildiğini gösteriyor. Bazı deneyler sabah egzersizlerinin günün ilerleyen saatlerinde aynı antrenmanlardan daha fazla yağ yakabileceğini öne sürüyor.
İştah da önemli. Antrenmandan sonraki saatlerde aç hissediyorsanız, yaktığınızdan daha fazla kaloriyi kolayca tüketebilirsiniz. Ancak egzersiz yaptıktan sonra acıkmamıza neden olan şey biraz gizemliydi. Bilim adamları onlarca yıldır leptin ve ghrelin hormonları gibi çeşitli maddelerin beyne gidip yemek yemeye ilgi duymamızı sağladığını biliyor. Araştırmalar, egzersizin bu maddelerin seviyelerini değiştirdiğini gösteriyor. Ancak araştırmaya göre diyet ve uyku alışkanlıklarını da değiştiriyorlar.
Geliştirilmiş teknikler kullanıldı
Bazı araştırmacılar, iştahı etkileyen bir tür egzersize özgü reaksiyon olup olmadığını merak etmeye başladılar. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi, Baylor Tıp Fakültesi, Kopenhag Üniversitesi ve diğer kurumlardan bilim insanları, egzersizden sonra kan dolaşımında daha fazla sayıda görünen molekülleri aramak için yeni geliştirilmiş teknikleri kullandılar.
İlk olarak fareler incelendi
Farelerle başladılar ve onları tükenene kadar artan hızlarda koşmaları için küçük koşu bantlarına yerleştirdiler. Öncesinde ve sonrasında kan aldılar ve ardından kemirgenlerin kanındaki binlerce molekülün seviyelerini karşılaştırdılar. Artan bir molekül diğerlerinden daha fazla göze çarpıyordu. Bu molekülden daha önce birkaç metabolizma ve egzersiz çalışmasında söz edilmişti ancak kimyası ve biyolojik rolü bilinmiyordu.
Bilim insanları, laktat ve fenilalanin amino asidinin bir karışımı olan bu yeni molekülün, görünüşe göre egzersiz sırasında salınan yüksek laktat seviyelerine yanıt olarak ortaya çıktığını buldular. Bilim insanları buna lac-phe adını verdiler.
Araştırmacılar kandaki ve onu oluşturan başka yerlerdeki hücrelerin, enerji alımı ve vücut kütlesi ile büyük ölçüde ilişkili olmasından yola çıkaracak, lac-phe’nin egzersiz sonrası enerji dengesi ile bir ilişkisi olabileceğini tahmin ettiler. İştahı etkilediğini düşündüler. Bunu ortaya çıkarmak için, iştahlı olan obez farelere bir tür lac-phe verdiler. Kuru mama alımları yüzde 30'dan fazla düştü. Görünüşe göre ekstra lac-phe ile daha az acıkıyorlardı.
Araştırmacılar daha sonra egzersize geri döndüler. Az ya da çok lac-phe üreten fareler yetiştirdiler ve birkaç hafta boyunca haftada beş kez koşu bandında tamamen tükenmelerini sağladılar. Her koşudan sonra, hayvanların istedikleri kadar yüksek yağlı mama tüketmelerine izin verildi.
Lac-phe üretmeyenler daha fazla kilo aldı
Normalde koşmak, farelerin yüksek kalorili bir diyette bile kilo alımını engellemesine yardımcı olur. Ancak çok fazla lac-phe üretemeyen hayvanlar, daha fazla mama yedi ve kontrol grubuna göre yaklaşık yüzde 25 daha fazla kilo aldı. Görünüşe göre lac-phe, yorucu egzersizin farelerin kilo alımından kaçınmasına nasıl yardımcı olduğunun anahtarıydı. Onsuz, aynı egzersiz aşırı yemeye neden oldu.
Son olarak, araştırmacılar diğer egzersiz yapan canlılarda lac-phe olup olmadığını kontrol etti. İlk önce yarış atlarının kan dolaşımında çok daha yüksek seviyelerde buldular. Sonra sekiz sağlıklı genç erkekten üç kez egzersiz yapmalarını istediler: bir kez 90 dakika boyunca yavaş bir tempoda bisiklete binerek, başka bir zaman ağırlık kaldırmak ve üçüncü olarak da sabit bir bisiklet üzerinde 30 saniye hızlı koşu antrenmanı.
Her egzersiz türünden sonra kandaki lac-phe seviyeleri zirveye ulaştı, ancak hızlı koşu antrenmanı sonrası en yüksek seviyedeydi. Başka bir deyişle, egzersiz ne kadar yoğun olursa, o kadar fazla lac-phe üretilir ve en azından farelerde iştah o kadar düşerdi.
"Sonuçlar büyüleyici"
Çalışmada yer almayan ancak Seattle'daki Washington Üniversitesi'nde biyokimya profesörü ve davranışın nörobiyolojisinde bir uzman olan Richard Palmiter, “Sonuçlar büyüleyici. Egzersiz ve vücut ağırlığı düzenlemesi hakkındaki düşüncelerimize yeni bir boyut katıyor” dedi.
Colorado Eyalet Üniversitesi'nde egzersiz ve kilo kontrolü üzerine çalışan İnsan Performansı Klinik Araştırma Laboratuvarı'nın yönetici direktörü Barry Braun da araştırma hakkında “Leptin, ghrelin vb. gibi iştahı ve gıda alımını düzenleyen mevcut moleküller listemizde eksik olduğunu ve bu yeni metabolit/sinyal molekülünün bu listeye potansiyel olarak önemli bir ek olduğunu her zaman biliyorduk” diye konuştu.
"Aşırı yememek için yoğunluğu artırın"
Bu sürecin insanlarda farelerde olduğu gibi çalıştığını varsayarsak, lac-phe'nin keşfi faydalı bir bilgi sağlıyor. Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde patoloji profesörü ve yeni çalışmanın kıdemli yazarı Jonathan Z. Long, “Bir antrenmandan sonra aşırı yemekten kaçınmak istiyorsak, yoğunluğu artırmamız gerekebilir” dedi.
Bu durumun aslında sezgisel olduğunu söyleyen Long bunu şöyle açıkladı: Bir gergedandan veya başka bir tehditten kaçıyorsanız, otonom sinir sistemi beyne sindirimi ve diğer gereksiz süreçleri kapatması komutunu verir.
Bununla birlikte Long’un çalışması bize, iştahı etkilemek için lac-phe'nin beyin hücrelerimizle nasıl etkileşime girdiğini veya lac-phe oluşumunu artırmak için ne kadar yorucu egzersiz yapılması gerektiğini veya molekülün etkilerinin ne kadar sürebileceğini söylemiyor. Ayrıca çalışmada egzersiz yapan insanlar sağlıklı genç erkeklerdi, yani lac-phe'nin var olup olmadığını veya herkeste aynı şekilde işleyip işlemediğini bilmiyoruz.
Yine de, egzersiz yaptıktan sonra daha az aç olmak istiyorsanız, tempoyu artırmayı deneyebilirsiniz. Long verilere göre egzersiz ve iştah kontrolü için antrenman yoğunluğunun önemli olduğunu söyledi.
© 2022 The New York Times Company
