Anatoly Kurmanaev, Ivan Nechepurenko / New York Times
Pazar günü Rusya'nın güneyinde bir polis karakoluna ve ibadethanelere düzenlenen ölümcül saldırı, ülkenin huzursuz Kuzey Kafkasya bölgesinde yeni bir şiddet dalgası ihtimalini gündeme getirdi. Saldırılar aynı zamanda Ukrayna'daki savaş çabalarının ortasında Kremlin'in karşı karşıya olduğu güvenlik sorunlarının arttığının altını çiziyor.
Son 14 yılın en ölümcül saldırısı
Dağıstan bölgesinin en büyük iki kentinde saldırganlar tarafından düzenlenen ve en az 20 kişinin ölümüne yol açan eşgüdümlü saldırı, bölgede son 14 yılda meydana gelen en ölümcül saldırı oldu. Bu olay, 1990'ların sonu ve 2000'lerin başında Rusya'nın çoğunluğu Müslüman olan bölgesini etkisi altına alan yoğun şiddet olaylarını hatırlattı. Bu şiddet radikal İslamcılık ve organize suçun bir araya gelmesinden kaynaklanıyordu. Şiddeti bastırmak, 1999 yılında iktidara gelen Devlet Başkanı Vladimir Putin'in en önemli övünme noktalarından biri haline gelmişti. Bu miras şimdi yeni bir aşırılıkçı şiddet dalgası tarafından baltalanma riskiyle karşı karşıya.
Mart ayında DEAŞ'ın üstlendiği bir saldırıda dört terörist Moskova yakınlarındaki bir konser salonunda 145 kişiyi öldürdü. Bu, Rusya'da on yıldan uzun bir süredir gerçekleşen en ölümcül terör saldırısıydı ve ABD'nin Rusya'yı komplo konusunda oldukça detaylı bir şekilde uyarmasına rağmen gerçekleştirildi.
Ekim ayında Dağıstan'da, görünüşe göre Yahudi yolcu arayan bir grup İsrail'in Tel Aviv kentinden gelen bir uçağa saldırdı. Bu ay ise terör suçlamasıyla tutuklu bulunan birkaç kişi Rusya'nın güneyindeki Rostov-on-Don kentinde kısa süreli bir hapishane isyanına öncülük etti. İsyancılar gardiyanları rehin aldılar ve güvenlik güçleri tarafından vurulmadan önce İslam Devleti'ne yakın olduklarını iddia eden (doğrulanmamış) videolar yayınladılar. Rus yetkililer pazar günü Dağıstan'da meydana gelen saldırıyı bir terör eylemi olarak tanımladılar, ancak sorumluların kim olduğu hemen belli olmadı. Kremlin sözcüsü pazartesi günü saldırganların gerekçeleri hakkında yorum yapmayı reddetti.
Ayrıntıların yetersizliğine rağmen Dağıstan saldırıları, Kremlin'in Kuzey Kafkasya'da uzun süredir devam eden etnik ve dini gerilimleri kontrol altında tutma becerisinin azaldığı hissine katkıda bulundu. Putin yirmi yıl önce acımasız diktatörleri güçlendirmek, insan haklarını ihlal etmek ve bölgeye aşırı federal sübvansiyonlar yağdırmak pahasına şiddeti bastırdı.
Savaş güvenliği etkiledi
Ukrayna'daki savaşın ekonomiyi ve Rusya'nın güvenlik güçlerinin etkinliğini yıpratması bu zorluğu daha da karmaşık hale getiriyor. Bir araştırma grubu olan İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Avrupa ve Orta Asya direktör yardımcısı Tanya Lokshina, Dağıstan'a atıfta bulunarak, "Bölge güvenlik ajanlarıyla dolu, ancak şu anda durumu kontrol edemiyorlar, çünkü Rus yetkililerin kaynakları ve dikkati ağırlıklı olarak Ukrayna'daki savaşa odaklanmış durumda" dedi. Lokshina pazar günkü saldırıyı "istihbarat teşkilatlarının büyük bir başarısızlığı" olarak nitelendirdi.
Saldırganların pazar günkü hedefleri arasında bir polis karakolunun yanı sıra Dağıstan'ın Makhachkala ve Derbent şehirlerindeki sinagoglar ve Ortodoks kiliseleri de vardı. Kurbanlardan on beşi polis memuruydu; biri ise kilisesinde öldürülen bir Ortodoks rahipti. Saldırganların özellikle kolluk kuvvetlerini hedef alıp almadığı bilinmiyor. Bölge yetkilileri, beş saldırganın güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü söyledi.
Yerel elitlerin katılımı komploya katkıda bulundu
Rus güvenlik analisti ve Kuzey Kafkasya uzmanı Andrei Soldatov, Dağıstan'daki saldırının vur-kaç mantığıyla eş zamanlı olarak polis kontrol noktalarını hedef aldığı 2000'li yılların başındaki şiddet olaylarının bazı özelliklerini taşıdığını söyledi. Ancak Soldatov bu saldırıların yerel elitlerin katılımı gibi bazı yeni unsurlar da içerdiğini ve bunun da istihbarat birimlerinin komployu etkisiz hale getirememesine katkıda bulunduğunu sözlerine ekledi. Rus devlet medyası ve propagandacıları, çoğu 30'lu yaşlarda erkek olan saldırganlar arasında yerel bir yetkilinin akrabalarının ve Dağıstan'da bir dövüş sanatları kulübünün üyesinin bulunduğunu söyledi. Bazıları bölgede kazançlı bir pozisyon olan büyük devlet şirketlerinde çalışıyordu.
Bölgede etnik çeşitlilik fazla
Dağıstan'ın yaklaşık 3,2 milyonluk nüfusu düzinelerce etnik grup arasında bölünmüş durumda. En büyük gruplar ağırlıklı olarak Müslüman olmakla birlikte, bölge aynı zamanda önemli bir Hıristiyan azınlığa ve Rusya'nın en eskilerinden biri olan küçük bir Yahudi cemaatine de ev sahipliği yapıyor. Kuzey Kafkasya'daki şiddetin ilk dönemlerinde, güvenlik güçleri neredeyse her gün saldırıya uğradı ve teröristler Moskova'dan St. Petersbug'a kadar uzanan halk toplantılarını hedef aldı. Soldatov, "Çeçen savaşlarının ve büyük şehirlerdeki terör saldırılarının travması Rusya'da her zaman mevcut; kolayca uyanıyorlar" dedi.
Pazar günkü saldırının yarattığı bu ulusal travma Kremlin'in Rusları bunun münferit bir trajedi olduğu konusunda rahatlatmak için olağan bir adım atmasına yol açtı. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov düzenlediği basın brifinginde "Rusya bugün çok farklı. Toplumu çok daha birleşmiş durumda" dedi.
Ulusal mağduriyet
Kremlin'in açık yönlendirmesi olmaksızın, birçok hükümet yanlısı yorumcu Dağıstan saldırısını, Rusya'nın düşman bir dünyanın belirsiz, karanlık güçlerine karşı tek başına verdiği daha geniş mücadelenin bir parçası olarak sunmaya çalıştı. Bu ulusal mağduriyet anlatısı, Ukrayna'nın işgalinden bu yana Putin'in Rusya'sında giderek daha yaygın hale geldi. Dağıstan'ın en üst düzey yetkilisi Sergei Melikov, bölge sakinlerine hitaben yaptığı konuşmada failleri belirtmeden "Bu terör eylemlerinin arkasında kimin olduğunu anlıyoruz" dedi. Saldırının kurbanları ile Ukrayna'da savaşan Rus askerleri arasında bir karşılaştırma yapan Melikov, aynı isimsiz düşmanla karşı karşıya olduklarını söyledi. Melikov, "Savaşın evimize girdiğini anlamamız gerekiyor" diye ekledi.
"Rusya'nın kontrolü kaybetmesinin son perdesi"
Berlin merkezli bir araştırma grubu olan Carnegie Rusya Avrasya Merkezi'nde siyasi analist olan Aleksandr Baunov, Kuzey Kafkasya bölgesindeki terör geçmişi nedeniyle yetkililerin saldırıyı belirsiz dış düşmana yüklemesini zorlaştırdığını söyledi. Baunov Telegram mesajlaşma uygulamasında "Gördüğümüz şey, Rus rejiminin çok çeşitli yerlerde kontrolü kaybetmesinin son perdesi. Hükümetin kendisi için genellikle beklenmedik olan yerler" dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
