Adam Entous - Michael Schwirtz / The New York Times
Yoğun bir ormanlık alanın içinde yer alan Ukrayna askeri üssü terk edilmiş ve tahrip edilmiş görünüyor; komuta merkezi, savaşın başlarında bir Rus füze saldırısının kurbanı olmuş.
Bu bölgeden çok uzak olmayan bir yerde gizli bir geçit, Ukraynalı askerlerden oluşan ekiplerin Rus casus uydularını takip ettiği ve Rus komutanlar arasındaki konuşmaları gizlice dinlediği bir yeraltı sığınağına iniyor. Bir ekranda kırmızı bir çizgi, patlayıcı bir insansız hava aracının Ukrayna'nın orta kesimlerindeki bir noktadan Rusya'nın Rostov kentindeki bir hedefe doğru Rus hava savunma sistemlerini aşarak ilerlediği rotayı takip ediyor.
Ukrayna'nın gözlerden ırak sinir merkezi
Rusya'nın işgalinden sonraki aylarda yıkılan komuta merkezinin yerine inşa edilen yeraltı sığınağı, Ukrayna ordusunun gizli bir sinir merkezi.
Ayrıca bir sır daha var: Üs neredeyse tamamen CIA tarafından finanse ediliyor ve kısmen de donatılıyor.
Yüz binlerce insanın hayatına mal olan savaşın üçüncü yılına girerken, ABD ve Ukrayna arasındaki istihbarat ortaklığı Ukrayna'nın kendini savunma kabiliyetinin temelini oluşturuyor. CIA ve diğer ABD istihbarat kurumları hedefli füze saldırıları için istihbarat sağlıyor, Rus birliklerinin hareketlerini takip ediyor ve casus ağlarının desteklenmesine yardımcı oluyor.
Ancak bu ortaklık ne savaş zamanında kuruldu ne de kurulan bu sistemden tek fayda sağlayan Ukrayna.
ABD'nin Rusya'yı dinlediği gizli kulağı
On yıl önce, birbirinden çok farklı üç ABD başkanı döneminde, çoğu zaman yüksek riskler alan kilit kişiler tarafından bu oluşum bir araya geldi. İstihbarat kurumları uzun süre Rusya tarafından tamamen ele geçirilmiş olarak görülen Ukrayna'yı bugün Kremlin'e karşı Washington'un en önemli istihbarat ortaklarından birine dönüştürdü.
Ukrayna ormanlarındaki dinleme noktası, son sekiz yılda inşa edilen ve Rusya sınırı boyunca 12 gizli noktayı içeren CIA destekli casus üslerinin oluşturduğu ağın bir parçası. Savaştan önce Ukraynalılar, 2014 yılında Malezya Havayolları'na ait 17 sefer sayılı ticari uçağın düşürülmesinde Rusya'nın parmağı olduğunu kanıtlamaya yardımcı olan dinleme kayıtlarını toplayarak Amerikalılara kendilerini kanıtladılar. Ukraynalılar ayrıca Amerikalıların 2016 ABD başkanlık seçimlerine müdahale eden Rus ajanlarının peşine düşmesine de yardımcı oldular.
CIA Ukrayna ordusunun çekirdeğinde
2016 yılı civarında CIA, teknisyenlerinin tersine mühendislik yapabilmesi ve Moskova'nın şifreleme sistemlerini kırabilmesi için Rus insansız hava araçlarını ve iletişim teçhizatını ele geçiren ve Birim 2245 olarak bilinen seçkin bir Ukrayna komando birliğini eğitmeye başladı. (Birimdeki subaylardan biri, şu anda Ukrayna'nın askeri istihbaratının başındaki general olan Kyrylo Budanov'du).
CIA ayrıca Rusya içinde, Avrupa'da, Küba'da ve Rusların yoğun olarak bulunduğu diğer yerlerde faaliyet gösteren yeni nesil Ukraynalı casusların eğitilmesine de yardımcı oldu.
Bu ilişki o kadar köklü ki, Biden yönetimi Şubat 2022'de Rusya'nın işgalinden önceki haftalarda ABD personelini tahliye ettiğinde CIA görevlileri Ukrayna'nın batısındaki uzak bir noktada kaldılar. İşgal sırasında görevliler, Rusya'nın nerelere saldırı planladığı ve hangi silah sistemlerini kullanacağı da dahil olmak üzere kritik istihbaratı aktardılar.
CIA olmasaydı direnemezdik
O dönemde Ukrayna'nın iç istihbarat teşkilatı SBU'nun başında olan Ivan Bakanov, "Onlar olmasaydı Ruslara direnmemiz ya da onları yenmemiz mümkün olmazdı" dedi.
Birçoğu ilk kez The New York Times tarafından ifşa edilen bu istihbarat ortaklığının ayrıntıları on yıldır yakından korunan bir sırdı.
Ukrayna, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki mevcut ve eski yetkililer, 200'den fazla mülakatta karşılıklı güvensizlik nedeniyle neredeyse çökmek üzere olan bir ortaklığı anlatırken, bu ortaklığın istikrarlı bir şekilde genişleyerek Ukrayna'yı, Kiev'deki CIA istasyonunun başlangıçta başa çıkabileceğinden daha fazla Rus iletişimini yakalayan bir istihbarat toplama merkezine dönüştürdüğünü belirttiler. Yetkililerin çoğu, istihbarat ve hassas diplomasi konularını tartışmak için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuştu.
Kongre yardım etmezse CIA zayıf kalabilir
Rusya'nın saldırıya geçmesi ve Ukrayna'nın sabotaj ve uzun menzilli füze saldırılarına daha fazla bağımlı olması nedeniyle bu istihbarat ağları şimdi her zamankinden daha önemli. Ancak bu ağlar giderek daha fazla risk altında: Eğer Kongre'deki Cumhuriyetçiler Kiev'e yapılan askeri yardımları keserlerse, CIA de bu yardımları azaltmak zorunda kalabilir.
CIA direktörü William Burns, Ukraynalı liderlere güven vermek amacıyla Perşembe günü Ukrayna'ya gizli bir ziyarette bulundu ve bu ziyaret işgalden bu yana Ukrayna'ya yaptığı 10. ziyaret oldu.
Başından beri ortak bir düşman olan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, CIA ve Ukraynalı ortaklarını yeniden bir araya getirdi. Ukrayna'yı Batı'ya "kaptırma" takıntısına sahip olan Putin, bugüne dek Ukrayna'nın siyasi sistemine düzenli olarak müdahale etmiş, Ukrayna'yı Rusya'nın yörüngesinde tutacağına inandığı liderleri kendi elleriyle seçmiş, ancak her seferinde geri teperek protestocuları sokaklara dökmüştü.
Putin uzun zamandır Batılı istihbarat örgütlerini Kiev'i manipüle etmek ve Ukrayna'da Rusya karşıtı duyguları körüklemekle suçluyor.
Üst düzey bir Avrupalı yetkiliye göre, 2021'in sonlarına doğru Putin, Rusya'nın başlıca casus servislerinden birinin başkanıyla görüştüğünde, kendisine CIA'in İngiltere'nin MI6'sı ile birlikte Ukrayna'yı kontrol ettiğini ve Moskova'ya karşı operasyonlar için bir sahil üssüne dönüştürdüğünü söylediğinde, tam ölçekli işgali başlatıp başlatmamayı değerlendiriyordu.
CIA müdahil olmakta isteksizdi
Ancak Times'ın soruşturması Putin ve danışmanlarının kritik bir dinamiği yanlış okuduğunu ortaya koydu. CIA Ukrayna'ya zorla girmedi. ABD'li yetkililer, Ukraynalı yetkililere güvenilemeyeceğinden korkarak ve Kremlin'i kışkırtmaktan endişe ederek tam anlamıyla müdahil olmak konusunda genellikle isteksiz davrandılar.
Yine de Ukraynalı istihbarat yetkililerinden oluşan bir kesim, CIA'i ikna etmeye çalıştı ve giderek kendilerini Amerikalılar için hayati hale getirdi. 2015 yılında, dönemin Ukrayna askeri istihbarat başkanı General Valeriy Kondratiuk, CIA'in istasyon şefi yardımcısıyla bir toplantıya katıldı ve hiçbir uyarıda bulunmadan bir yığın gizli dosyayı teslim etti.
Bu dosyaların ilk bölümü, en son Rus nükleer denizaltı tasarımları hakkında ayrıntılı bilgiler de dahil olmak üzere Rus donanmasının kuzey filosuyla ilgili sırları içeriyordu. Çok geçmeden, CIA görevlilerinden oluşan ekipler düzenli olarak çanta dolusu belgeyle ofisten ayrılmaya başladı.
Kondratiuk, "Güven koşullarını yaratmamız gerektiğini anladık" dedi.
Kırılma noktası
Ortaklık, 2016'dan sonra derinleştikçe Ukraynalılar Washington'un aşırı ihtiyatlı davrandığını düşünerek sabırsızlandı ve Beyaz Saray'ın Ukraynalıların kabul ettiğini düşündüğü şartları ihlal eden suikastlar ve diğer ölümcül operasyonlar düzenlemeye başladılar. Çileden çıkan Washington'daki yetkililer desteği kesmekle tehdit ettiler ama bunu asla yapmadılar.
Eski bir üst düzey ABD'li yetkili, "İlişkiler gittikçe güçlendi çünkü her iki taraf da bunun değerini gördü ve Kiev'deki ABD Büyükelçiliği, Rusya hakkında en iyi bilgi, sinyal ve diğer her şeyin kaynağı haline geldi" dedi.
CIA'in kökleri 10 yıl öncesine dayanıyor
CIA'in Ukrayna'daki ortaklığı 24 Şubat 2014 gecesi, yani Rusya'nın geniş çaplı işgalinden sekiz yıl önce yapılan iki telefon görüşmesine kadar uzanıyor.
Milyonlarca Ukraynalı, ülkenin Kremlin yanlısı hükümetini devirmiş, Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç ve casus şefleri Rusya'ya kaçmıştı. Bu kargaşada Batı yanlısı kırılgan bir hükümet hızla iktidarı ele geçirmişti.
Hükümetin yeni casus şefi Valentyn Nalyvaichenko, iç istihbarat teşkilatının merkezine vardığında avluda için için yanan bir yığın belge buldu. İçerideki bilgisayarların çoğu silinmiş ya da Rus zararlı yazılımlarıyla enfekte olmuştu. Nalyvaichenko bir röportajında "Boştu. Işık yoktu. Liderlik yoktu. Kimse yoktu" sözlerini kaydetti.
Ortaklığın doğuşu
Nalyvaichenko bir ofise gitti ve CIA istasyon şefini ve MI6'in yerel başkanını aradı. Gece yarısına yakın bir saatti ama onları binaya çağırdı, teşkilatı yeni baştan inşa etmek için yardım istedi ve üçlü bir ortaklık önerdi. Nalyvaichenko "Her şey böyle başladı" dedi.
Durum hızla daha tehlikeli bir hal aldı. Putin Kırım'ı ele geçirdi. Ajanları ülkenin doğusunda savaşa dönüşecek ayrılıkçı isyanları kışkırttı. Ukrayna savaşa hazırlanıyordu ve Nalyvaichenko topraklarını savunmaya yardımcı olması için CIA'den havadan görüntü ve diğer istihbarat bilgilerini talep etti.
Şiddetin tırmanmasıyla birlikte, o dönem CIA direktörü olan John Brennan'ı taşıyan ABD hükümetine ait işaretlenmemiş bir uçak Kiev'deki bir havaalanına indi. ABD'li ve Ukraynalı yetkililere göre Brennan, Nalyvaichenko'ya CIA'in bir ilişki geliştirmekle ilgilendiğini ancak bunun sadece teşkilatın rahat edeceği bir hızda olacağını söyledi.
CIA temkinli yaklaştı
CIA için bilinmeyen soru, Nalyvaichenko ve Batı yanlısı hükümetin daha ne kadar süre ayakta kalacağıydı. CIA'in Ukrayna'da daha önce de başı yanmıştı.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Ukrayna bağımsızlığını kazandı ve ardından birbiriyle rekabet eden siyasi güçler arasında gidip geldi: Moskova'ya yakın kalmak isteyenler ve Batı'ya yakınlaşmak isteyenler. Nalyvaichenko, casus şefi olarak görev yaptığı dönemde CIA ile benzer bir ortaklık kurmuş, ancak ülke tekrar Rusya'ya yönelince bu ortaklık sona ermişti.
Rus casus endişesi
Brennan, CIA yardımının kilidini açmak için Ukraynalıların Amerikalılara değerli istihbarat sağlayabileceklerini kanıtlamaları gerektiğini açıkladı. Ayrıca Rus casuslarını da temizlemeleri gerekiyordu; yerel casus teşkilatı SBU casuslarla doluydu. (Örneğin Ruslar Brennan'ın sözde gizli ziyaretini çabucak öğrendi. Kremlin'in propaganda organları CIA direktörünün palyaço peruğu ve makyajıyla çekilmiş fotoşoplu bir resmini yayınladı).
Brennan, dönemin Başkanı Barack Obama'nın danışmanlarının Moskova'yı kışkırtmaktan derin endişe duydukları Washington'a döndü. Beyaz Saray, Ukraynalıları çileden çıkaran gizli kurallar hazırladı. Bu kurallar istihbarat kurumlarının Ukrayna'ya ölümcül sonuçlar doğurması "makul olarak beklenebilecek" herhangi bir destek vermesini yasaklıyordu.
Sonuç hassas bir dengeleme hareketiydi. CIA'in Rusları kışkırtmadan Ukrayna'nın istihbarat kurumlarını güçlendirmesi gerekiyordu. Kırmızı çizgiler hiçbir zaman tam olarak netleşmedi ve bu da ortaklıkta sürekli bir gerilim yarattı.
Kiev'de Nalyvaichenko karşı istihbaratın başına uzun süredir yardımcısı olan Kondratiuk'u getirdi ve birlikte operasyonlar yürütmek ve CIA ya da MI6'nın kendilerine vermeyeceği istihbaratı toplamak üzere düşman hatlarının gerisinde konuşlanan yeni bir paramiliter birim oluşturdular.
Beşinci Müdürlük olarak bilinen bu birim, Ukrayna'nın bağımsızlığını kazanmasından sonra doğan subaylarla doldurulacaktı.
Kondratiuk, "Rusya ile hiçbir bağlantıları yoktu," dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü: "Sovyetler Birliği'nin ne olduğunu bile bilmiyorlardı"
Uçak kazası Rusların üzerinde kaldı
O yaz, Amsterdam'dan Malezya'nın başkenti Kuala Lumpur'a uçan Malezya Havayolları'nın 17 sefer sayılı uçağı havada infilak ederek Ukrayna'nın doğusuna düştü ve yaklaşık 300 yolcu ve mürettebat hayatını kaybetti. Beşinci Müdürlük kazadan birkaç saat sonra telefon dinlemeleri ve diğer istihbarat bilgileri üreterek sorumluluğu hızla Rusya destekli ayrılıkçılara yükledi.
CIA bundan etkilendi ve Beşinci Müdürlük ve diğer iki seçkin birimin üyelerine güvenli iletişim teçhizatı ve özel eğitim sağlayarak ilk anlamlı taahhüdünü gerçekleştirdi.
Eski bir ABD'li yetkili, "Ukraynalılar balık istiyordu ve biz, politik nedenlerden dolayı, bu balığı onlara ulaştıramadık" diyerek Ruslarla savaşmalarına yardımcı olabilecek istihbarata atıfta bulundu. Yetkili ayrıca "Ama onlara balık tutmayı öğretmekten mutluluk duyduk" ifadelerini kullandı.
Dikkat çeken atama
2015 yazında Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, iç istihbarat servisini sarsarak CIA'in güvenilir ortağı Nalyvaichenko'nun yerine bir müttefik atadı. Ancak bu değişim başka bir yerde bir fırsat yarattı.
Görev değişikliğinde Kondratiuk, yıllar önce kariyerine başladığı HUR olarak bilinen ülkenin askeri istihbarat teşkilatının başına getirildi. Bu, politika değişikliklerinden ziyade kişisel bağların CIA'in Ukrayna'daki etkinliğini nasıl derinleştirdiğinin erken bir örneği olacaktı.
İç istihbarat teşkilatının aksine, HUR'un Rusya da dahil olmak üzere ülke dışında istihbarat toplama yetkisi vardı. Ancak Amerikalılar, Ruslar hakkında değerli bir istihbarat üretmediği ve Rus sempatizanlarının kalesi olarak görüldüğü için bu ajansı geliştirmenin pek bir değeri olmadığını düşünüyorlardı.
Güven inşa etmeye çalışan Kondratiuk, Savunma İstihbarat Teşkilatı'ndaki ABD'li mevkidaşıyla bir toplantı ayarladı ve bir yığın gizli Rus belgesini teslim etti. Ancak üst düzey DIA yetkilileri şüpheyle yaklaştı ve daha yakın ilişkiler kurulmasını engelledi.
Generalin daha istekli bir ortak bulması gerekiyordu.
Kondratiuk aylar önce, hâlâ yerel teşkilattayken Virginia'daki CIA merkezini ziyaret etti. Bu toplantılarda, Kiev'deki bir sonraki istasyon şefi olması için seçilen neşeli tavırlı ve gür sakallı bir CIA görevlisiyle tanıştı.
Toplantılarla geçen uzun bir günün ardından CIA, Kondratiuk'u Washington Capitals'ın hokey maçına götürdü ve orada yeni gelen istasyon şefiyle birlikte lüks bir locada oturup takımın Rusya'dan gelen yıldız oyuncusu Alex Ovechkin'i yüksek sesle yuhaladılar.
Kondratiuk Rus donanmasıyla ilgili gizli belgeleri CIA'e teslim ettiğinde istasyon şefi henüz gelmemişti. Kondratiuk "Bunun geldiği yerde daha fazlası var" diye söz verdi ve belgeler Langley'deki analistlere gönderildi.
Noel Baba'nın doğuşu
Analistler belgelerin gerçek olduğu sonucuna vardı ve istasyon şefi Kiev'e geldikten sonra CIA, Kondratiuk'un birincil ortağı oldu.
Kondratiuk kendi teşkilatını güçlendirmek için CIA'e ihtiyacı olduğunu biliyordu. CIA de generalin Langley'e yardım edebileceğini düşünüyordu. CIA, Rusya'da casus bulmakta zorlanıyordu çünkü istihbarat görevlileri ağır gözetim altındaydı.
Yeni istasyon şefi, ofisi Ukrayna'nın ulusal renkleri olan sarı ve mavi balıkların batık bir Rus denizaltısının maketi etrafında yüzdüğü bir akvaryumla dekore edilmiş olan Kondratiuk'u düzenli olarak ziyaret etmeye başladı. İkisi de yakınlaştı, bu da iki kurum arasındaki ilişkiyi güçlendirdi ve Ukraynalılar yeni istasyon şefine sevgi dolu bir lakap taktı: Noel Baba.
Ocak 2016'da Kondratiuk, CIA'in Virginia'daki kampüsünde yer alan ve teşkilatın sık sık ileri gelenleri ağırladığı Scattergood'daki toplantılar için Washington'a uçtu. Teşkilat HUR'un modernleşmesine yardımcı olmayı ve Rus askeri iletişimini engelleme yeteneğini geliştirmeyi kabul etti. Karşılığında Kondratiuk tüm ham istihbaratı Amerikalılarla paylaşmayı kabul etti.
Artık ortaklık gerçekti.
Japon Balığı operasyonu
Bugün gizli üsse giden dar yol, Rusya'nın işgalinden sonraki haftalarda savunma hattı olarak yerleştirilen mayın tarlalarıyla çevrili. Üssü vuran Rus füzeleri görünüşte üssü kapatmıştı, ancak sadece birkaç hafta sonra Ukraynalılar geri döndü.
CIA tarafından sağlanan para ve ekipmanla, Dvoretskiy'nin komutasındaki ekipler yeraltında yeniden inşa etmeye başladı. Tespit edilmekten kaçınmak için sadece geceleri ve Rus casus uydularının tepelerinde olmadığı zamanlarda çalışıyorlardı. İşçiler arabalarını da inşaat alanından uzak bir yere park ettiler.
Dvoretskiy sığınakta, bazıları CIA tarafından finanse edilen iletişim ekipmanlarına ve büyük bilgisayar sunucularına işaret etti. Ekiplerinin bu üssü Rus ordusunun güvenli iletişim ağlarına sızmak için kullandığını söyledi.
Çin ve Belarus'un casus uyduları da hack'lendi
Dvoretskiy bir tur sırasında Times muhabirine "Uydulara girip gizli konuşmaları deşifre eden şey bu" dedi ve Çin ve Belarus'un casus uydularını da hacklediklerini ekledi.
Bir başka memur, Ukrayna'nın Rusya'nın dünya genelindeki faaliyetlerini nasıl takip ettiğinin kanıtı olarak, yakın zamanda üretilmiş iki haritayı bir masanın üzerine koydu.
İlkinde Rus casus uydularının Ukrayna'nın merkezi üzerinden geçerken izledikleri rotalar gösteriliyordu. İkincisi ise Rus casus uydularının ABD'nin doğu ve orta kesimlerindeki stratejik askeri tesislerin (bir nükleer silah tesisi de dahil olmak üzere) üzerinden nasıl geçtiğini ortaya koydu.
Dvoretskiy, CIA'in 2016 yılında, Scattergood'daki önemli toplantıdan sonra ekipman göndermeye başladığını ve gizli düşman iletişimini çözmek için şifreli telsizler ve cihazlar sağladığını söyledi.
Üssün ötesinde CIA, Ukraynalı istihbarat görevlilerine inandırıcı bir şekilde sahte kişiliklere bürünmeyi ve Rusya'da ve casusların kökünü kazımakta usta olan diğer ülkelerde sırları nasıl çalacaklarını öğretmek için iki Avrupa şehrinde yürütülen bir eğitim programını da denetledi. Programa, özgürlüğü karşılığında iki Estonyalıya dilek dilemeyi teklif eden Rusça konuşan bir Japon balığıyla ilgili bir fıkradan esinlenerek Japon Balığı Operasyonu adı verildi.
İşin esprisi, Estonyalılardan birinin balığın kafasına bir taşla vurarak Rusça konuşan hiçbir şeye güvenilemeyeceğini açıklamasıydı.
Ajan ağı genişliyor
Operasyon çerçevesinde ilgili subaylar kısa süre sonra Rusya sınırı boyunca yeni inşa edilen 12 ileri harekat üssüne konuşlandırıldı. Kondratiuk, Ukraynalı subayların her üsten Rusya içinde istihbarat toplayan ajan ağlarını yönettiklerini söyledi.
CIA görevlileri üslere istihbarat toplamaya yardımcı olacak ekipmanlar yerleştirdi ve ayrıca Japon Balığı Operasyonu programının en yetenekli Ukraynalı mezunlarından bazılarını tespit ederek potansiyel Rus kaynaklarına yaklaşmak için onlarla birlikte çalıştı. Bu mezunlar daha sonra işgal durumunda gerilla operasyonları başlatmak üzere Ukrayna topraklarında uyuyan ajanlar yetiştirdi.
CIA'in ortak operasyonlar yürütmeye başlamak için yabancı bir teşkilata yeterince güven duyması genellikle yıllar alabilir. Ukraynalılarla bu altı aydan kısa sürmüştü. Yeni ortaklık Rusya hakkında o kadar çok ham istihbarat üretmeye başlamıştı ki, bunların işlenmek üzere Langley'e gönderilmesi gerekiyordu.
CIA'in kırmızı çizgileri
Ancak CIA'in kırmızı çizgileri vardı. Ukraynalıların saldırgan ölümcül operasyonlar yürütmesine yardım etmeyecekti.
Eski bir üst düzey ABD'li yetkili, "İstihbarat toplama operasyonları ile ses çıkaracak eylemler arasında bir ayrım yaptık" dedi. Bu Ukraynalıları rahatsız eden bir ayrımdı.
Kondratiuk ilk olarak Amerikalıların Rusya içinden uydu görüntüleri vermeyi reddetmesinden rahatsız oldu. Kısa süre sonra, Rus ordusu tarafından kullanılan tren depolarına patlayıcı düzenekler yerleştirmek üzere Rusya'ya HUR komandoları göndermek için gizli bir görev planlamak üzere CIA'den yardım istedi. Rus ordusu daha fazla Ukrayna toprağını ele geçirmek isterse, Ukraynalılar patlayıcıları patlatarak Rus ilerleyişini yavaşlatabilecekti.
İstasyon şefi üstlerine bilgi verdiğinde şaşkınlık yarattı. CIA direktörü Brennan, Kondratiuk'u arayarak görevin iptal edildiğinden ve Ukrayna'nın ölümcül operasyonları yasaklayan kırmızı çizgilere uyacağından emin olmak istedi.
O yazın sonlarına doğru Ukraynalı casuslar Rus güçlerinin, muhtemelen sürpriz bir saldırı düzenlemek üzere, Rus işgali altındaki Kırım Yarımadası'ndaki bir havaalanına saldırı helikopterleri konuşlandırdığını keşfetti.
Kondratiuk, Rusya'nın saldırıya geçmesi halinde patlatılmak üzere havaalanına patlayıcı yerleştirmek üzere Kırım'a bir ekip göndermeye karar verdi.
Yol ayrımı
Bu kez CIA'den izin istemedi. CIA'in Kara Departmanı olarak bilinen elit paramiliter grubundan özel askeri eğitim alan komando gücü Birim 2245'e başvurdu. Eğitimin amacı savunma tekniklerini öğretmekti ama CIA görevlileri Ukraynalıların kendi bilgileri olmadan aynı teknikleri saldırgan ölümcül operasyonlarda kullanabileceklerini anlamışlardı.
Ukrayna'nın askeri istihbarat teşkilatının gelecekteki başkanı Budanov, o dönemde Birim 2245'te yükselen bir yıldızdı. Düşman hatlarının gerisindeki cesur operasyonlarıyla tanınıyordu ve CIA ile derin bağları vardı. Teşkilat onu eğitmiş ve Donbas'taki çatışmalar sırasında sağ kolundan vurulduktan sonra Maryland'deki Walter Reed Ulusal Askeri Tıp Merkezi'ne rehabilitasyon için göndererek olağanüstü bir adım atmıştı.
Rus üniforması giymiş olan o zamanki Yarbay Budanov, komandoları şişme sürat botlarıyla dar bir körfezden geçirerek gece vakti Kırım'a çıkarma yaptı.
Ancak seçkin bir Rus komando birliği onları bekliyordu. Ukraynalılar karşılık vererek aralarında bir generalin oğlunun da bulunduğu çok sayıda Rus savaşçıyı öldürdükten sonra kıyı şeridine çekildi, denize daldı ve saatlerce yüzerek Ukrayna kontrolündeki bölgeye ulaştı.
Putin'i kızdıran operasyon
Tam bir felaketti. Putin halka hitaben yaptığı konuşmada Ukraynalıları terörist bir saldırı planlamakla suçladı ve Rus savaşçıların ölümlerinin intikamını alma sözü verdi.
Putin "Bunların geçmesine izin vermeyeceğimize hiç şüphe yok" dedi.
Washington'da Obama'nın Beyaz Sarayı de bu gelişme sonrası öfkeliydi. O dönemde başkan yardımcısı olan ve Ukrayna'ya yardımın savunucularından Joe Biden, Ukrayna başkanını arayarak öfkesini kustu.
Biden, bir kaydı internete sızdırılan ve yayınlanan telefon görüşmesinde "Bu devasa bir soruna neden oluyor. Size bir arkadaşınız olarak tek söyleyebileceğim burada argüman üretmemin artık çok daha zor olduğudur" ifadelerini kullandı.
Obama CIA programını kapatmayı düşündü
Obama'nın bazı danışmanları CIA programını kapatmak istedi ancak Brennan onları ikna etti ve CIA'in Ruslar hakkında istihbarat üretmeye başladığı göz önüne alındığında, bunu yapmanın kendilerine zarar vereceği konusunda inandırıcı bir konuşma yaptı.
Brennan, kırmızı çizgileri tekrar vurgulamak için Kondratiuk ile telefonda görüştü.
General sinirlenmişti. Bir meslektaşına göre Genereal öfkesini şu sözlere vurmuştu: "Bu bizim ülkemiz, bizim savaşımız ve savaşmak zorundayız"
Washington'dan gelen tepkiler Kondratiuk'un işine mal oldu. Ancak Ukrayna geri adım atmadı.
Sır dolu patlama
Kondratiuk'un görevden alınmasından bir gün sonra, Ukrayna'nın doğusunda Rus işgali altındaki Donetsk kentinde meydana gelen gizemli bir patlama, Motorola takma adıyla bilinen Arsen Pavlov adlı üst düzey bir Rus ayrılıkçı komutanı taşıyan asansörü parçaladı.
CIA kısa süre sonra suikastçıların CIA eğitimi almış bir casus grubu olan Beşinci Müdürlük üyeleri olduğunu öğrendi. Hatta Ukrayna'nın iç istihbarat teşkilatı suikasta karışanlara, her birinin üzerinde asansör için kullanılan İngiliz terimi olan "Lift" kelimesinin yazılı olduğu hatıra armaları dağıtmıştı.
Yine, Obama'nın bazı danışmanları öfkeliydi, ancak seçimlere az bir zaman kalmıştı ve suikastlar devam etti.
Ukraynalı ajanlardan oluşan bir ekip, işgal altındaki topraklarda bir binaya insansız, omuzdan ateşlenen bir roketatar yerleştirdi. Bu bina, daha çok Givi olarak bilinen Mikhail Tolstykh adlı isyancı komutanın ofisinin tam karşısındaydı. ABD'li ve Ukraynalı yetkililere göre, uzaktan kumandalı bir tetikleyici kullanarak, Givi ofisine girer girmez fırlatıcıyı ateşlediler ve onu öldürdüler.
Gölge savaşı
Gölge savaşı artık hızlanmıştı. Ruslar, Ukrayna'nın elit komando gücü Birim 2245'in komutanına bombalı bir araçla suikast düzenledi. Komutan Albay Maksim Shapoval, arabası patladığında Kiev'de CIA yetkilileriyle görüşmeye gidiyordu.
Albayın cenaze töreninde ABD'nin Ukrayna Büyükelçisi Marie Yovanovitch, CIA istasyon şefinin yanında yas tuttu. Daha sonra CIA görevlileri ve Ukraynalı meslektaşları viski kadehleriyle Shapoval'ın şerefine kadeh kaldırdı.
Trump'ın gelişi tedirginlik yarattı
Kasım 2016'da Trump'ın seçilmesi Ukraynalıları ve CIA ortaklarını tedirgin etti. Trump Putin'i övdü ve Rusya'nın seçimlere müdahaledeki rolünü reddetti. Ukrayna'dan şüphelendi ve daha sonra başkanı Volodimir Zelenski'ye Demokrat rakibi Biden'ı soruşturması için baskı yapmaya çalıştı.
Ancak Trump ne derse desin ve ne yaparsa yapsın, yönetimi genellikle diğer yönde ilerledi. Çünkü Trump, Mike Pompeo'yu CIA direktörü ve John Bolton'u ulusal güvenlik danışmanı olarak kilit pozisyonlara Rusya şahinlerini getirmişti. Bu isimler Kiev'i ziyaret ederek daha özel eğitim programlarını ve yeni gizli üslerin inşasını da kapsayacak şekilde genişleyen gizli ortaklığa tam destek verdiklerinin altını çizdiler.
Ormandaki üs, yeni bir komuta merkezi ve kışlaları da içerecek şekilde büyüdü ve Ukraynalı istihbarat görevlilerinin sayısı 80'den 800'e çıktı. Rusya'nın gelecekteki ABD seçimlerine müdahale etmesini önlemek bu dönemde CIA'in en önemli önceliğiydi ve Ukraynalı ve Amerikalı istihbarat görevlileri, seçmenleri manipüle etmeye çalışan ajanları tespit etmek için Rusya'nın istihbarat teşkilatlarının bilgisayar sistemlerini araştırmak üzere güçlerini birleştirdi.
Putin'den Biden'ın küfrüne 'kinayeli' yanıt: Trump yerine onu tercih etmekte haklı olduğumu gösterdi
Bir ortak operasyonda, bir HUR ekibi Rusya'nın askeri istihbarat servisinden bir subayı kandırarak CIA'in Rusya hükümetini bir dizi ülkede seçimlere müdahale çabalarıyla bağlantılı olan Fancy Bear adlı hack grubuyla ilişkilendirmesini sağlayan bilgiler verdi.
Zelenski'nin 2020'de HUR'a liderlik etmesi için görevlendirdiği Budanov ortaklık hakkında şunları söyledi: "Sadece güçlendi. Sistematik olarak büyüdü. İşbirliği başka alanlara da yayıldı ve daha büyük ölçekli hale geldi"
CIA için örnek bir ortaklığa dönüştü
Bu ilişki o kadar başarılıydı ki CIA bunu Rusya'ya karşı mücadeleye odaklanan diğer Avrupa istihbarat servisleriyle de tekrarlamak istedi.
CIA'in Rusya'ya yönelik operasyonları denetleyen birimi Russia House'un başkanı Lahey'de gizli bir toplantı düzenledi. Orada CIA, İngiliz MI6, HUR, Hollanda servisi (kritik bir istihbarat müttefiki) ve diğer kurumlardan temsilciler Rusya'ya ilişkin istihbaratlarını daha fazla bir araya getirmeye karar verdiler.
Sonuç Rusya'ya karşı gizli bir koalisyondu ve Ukraynalılar bu koalisyonun hayati üyeleriydi.
Savaşa yürüyüş
Mart 2021'de Rus ordusu Ukrayna sınırına asker yığmaya başladı. Aylar geçtikçe ve daha fazla asker ülkeyi kuşattıkça, Putin'in bir hile mi yaptığı yoksa savaşa mı hazırlandığı sorusu gündeme geldi.
O Kasım ayında ve takip eden haftalarda CIA ve MI6 Ukraynalı ortaklarına ortak bir mesaj iletti: Rusya, hükümetin başını kesmek ve Kiev'e Kremlin'in emirlerini yerine getirecek bir kukla yerleştirmek için geniş çaplı bir işgale hazırlanıyordu.
ABD'li yetkililere göre ABD ve İngiliz istihbarat örgütleri, Ukrayna istihbarat örgütlerinin erişemediği dinleme kayıtlarına sahipti. Yeni istihbarat, Rusların öldürmeyi ya da ele geçirmeyi planladığı Ukraynalı yetkililerin yanı sıra Kremlin'in iktidara getirmeyi umduğu Ukraynalıların isimlerini de listeliyordu.
Zelenski ve bazı üst düzey danışmanları, CIA direktörü Burns'ün Ocak 2022'de Kiev'e gelip kendilerini bilgilendirmesinden sonra bile ikna olmamış görünüyorlardı.
Rus işgali yaklaşırken, CIA ve MI6 görevlileri Kiev'de Ukraynalı meslektaşlarına son ziyaretlerini yaptılar. M16 subaylarından biri, Rusların kendilerini öldüreceği endişesiyle Ukraynalıların önünde gözyaşı döktü.
Burns'ün ısrarıyla küçük bir grup CIA görevlisi ABD'nin geniş çaplı tahliyesinden muaf tutuldu ve Ukrayna'nın batısındaki bir otel kompleksine yerleştirildi. Ortaklarını terk etmek istemediler.
İşgalin başlaması
Putin'in 24 Şubat 2022'de işgali başlatmasının ardından, oteldeki CIA görevlileri ABD hükümetinin sahadaki tek varlığıydı. Her gün otelde, bilgi aktarmak için Ukraynalı bağlantılarıyla buluşuyorlardı. Eski kelepçeler çıkarıldı ve Biden Beyaz Sarayı, casus ajanslarına Ukrayna topraklarındaki Rus güçlerine karşı ölümcül operasyonlar için istihbarat desteği sağlama yetkisi verdi.
CIA brifingleri çoğu zaman şok edici derecede spesifik detaylar içeriyordu.
3 Mart 2022'de - savaşın sekizinci günü - CIA ekibi Rusya'nın gelecek iki hafta için planlarının kesin bir özetini verdi. Ruslar aynı gün kuşatma altındaki Mariupol kentinden bir insani yardım koridoru açacak ve ardından bunu kullanan Ukraynalılara ateş açacaktı.
CIA'e göre Ruslar stratejik liman kenti Odesa'yı kuşatmayı planlıyordu, ancak bir fırtına saldırıyı geciktirdi ve Ruslar kenti asla ele geçiremedi. Ardından, 10 Mart'ta Ruslar altı Ukrayna şehrini bombalamayı planladılar ve bu saldırılar için seyir füzelerine koordinatları çoktan girmişlerdi.
Ruslar ayrıca Zelenski de dahil olmak üzere üst düzey Ukraynalı yetkililere suikast düzenlemeye çalışıyordu. Üst düzey bir Ukraynalı yetkiliye göre, en az bir vakada CIA Ukrayna'nın iç istihbarat teşkilatıyla istihbarat paylaşarak cumhurbaşkanına yönelik bir komployu bozmaya yardımcı oldu.
Odada bulunan Ukraynalı bir subaya göre, Rusya'nın Kiev'e yönelik saldırısı durduğunda, CIA istasyon şefi sevindi ve Ukraynalı meslektaşlarına "Rusların suratına yumruk attıklarını" söyledi.
CIA tetik çekmiyor, hedefi belirliyor
Birkaç hafta içinde CIA Kiev'e geri döndü ve teşkilat Ukraynalılara yardım etmek üzere çok sayıda yeni memur gönderdi. Üst düzey bir ABD'li yetkili CIA'in bölgedeki varlığı hakkında şunları söyledi: "Tetik mi çekiyorlar? Hayır. Hedef belirlemede yardımcı oluyorlar mı? Kesinlikle."
Bazı CIA görevlileri Ukrayna üslerinde görevlendirildi. Ukraynalıların vurmaya hazırlandıkları potansiyel Rus hedeflerinin listelerini gözden geçirdiler ve Ukraynalıların sahip olduğu bilgileri ABD istihbaratıyla karşılaştırarak doğru olduklarından emin oldular.
İşgalden önce CIA ve MI6 Ukraynalı meslektaşlarını kaynak bulma, gizli ve partizan ağlar kurma konusunda eğitmişti. Kondratiuk'a göre, savaşın ilk haftalarında Rusya tarafından işgal edilen güney Kherson bölgesinde, bu partizan ağları harekete geçerek yerel işbirlikçilere suikast düzenledi ve Ukrayna güçlerinin Rus mevzilerini hedef almasına yardımcı oldu.
Temmuz 2022'de Ukraynalı casuslar Rus konvoylarının Dinyeper Nehri üzerindeki stratejik bir köprüden geçmeye hazırlandığını gördü ve MI6'ya haber verdi. Bunun üzerine İngiliz ve ABD istihbarat görevlileri gerçek zamanlı uydu görüntülerini kullanarak Ukrayna istihbaratını hızla doğruladı. MI6 teyidi iletti ve Ukrayna ordusu roketlerle ateş açarak konvoyları imha etti.
Dvoretskiy yeraltı sığınağında bir Alman uçaksavar sisteminin artık Rus saldırılarına karşı savunma yaptığını söyledi. Bir hava filtreleme sistemi kimyasal silahlara karşı koruma sağlıyor ve elektrik şebekesinin çökmesi halinde özel bir güç sistemi mevcut.
CIA Ukrayna'yı terk edebilir mi?
Temsilciler Meclisi'ndeki Cumhuriyetçiler milyarlarca dolarlık yardımın kesilip kesilmeyeceğini tartışırken, bazı Ukraynalı istihbarat görevlilerinin ABD'li meslektaşlarına sorduğu soru, CIA'in kendilerini terk edip etmeyeceği. Üst düzey bir Ukraynalı subay "Daha önce Afganistan'da oldu, şimdi de Ukrayna'da olacak" dedi.
Burns'ün geçen hafta Kiev'e yaptığı ziyarete atıfta bulunan bir CIA yetkilisi, "Ukrayna'ya olan bağlılığımızı uzun yıllardır net bir şekilde ortaya koyduk ve bu ziyaret de ABD'nin bağlılığının devam edeceğine dair bir başka güçlü sinyal oldu" dedi.
CIA ve HUR, Rus iletişimini kesmek için iki gizli üs daha inşa etti ve Kondratiuk'un hala faaliyette olduğunu söylediği 12 ileri harekat üssüyle birlikte HUR şu anda savaşın hiçbir döneminde olmadığı kadar çok istihbarat topluyor ve üretiyor - bunların çoğunu CIA ile paylaşıyor.
Dvoretskiy, "Böyle bir bilgiyi hiçbir yerde bulamazsınız" ifadelerini kullandı.
© 2024 The New York Times Company
