Tüm dünya geçen hafta Sam Bankman-Fried’ın altından zemininden düşmesini şok içinde izledi. Sadece birkaç gün içinde, kripto para borsası FTX'in 30 yaşındaki kurucusu ve eski CEO'su, Amerika'nın en zengin 50 kişisinden biri ve kriptonun en etkili figürlerinden biriyken, en büyük kripto çöküşünün yüzü haline geldi.
FTX'in kardeş şirketi Alameda Research'ün mali durumu hakkında Coindesk'ten gelen şüpheci bir rapor düşüşü başlattı. Alameda'nın en az 5,8 milyar dolarlık varlığının FTX'in yerel token'ı FTT'ye bağlı olduğunun açığa çıkması, yatırımcıların borsadan paralarını çekmelerine neden oldu. Daha sonra The Wall Street Journal gibi birçok haber kaynağı Alameda Research'ün FTX'ten 10 milyar dolara varan müşteri fonu kullandığını öne sürdü ki bu yasa dışı. 
Bankman-Fried, bir Vox muhabirine FTX müşteri varlıklarını kullanarak ticaret yaptığını kabul etti. Bankman-Fried'in serveti günler içinde 17 milyar dolardan 1 milyar doların altına indi. Forbes şimdi sıfıra yakın olabileceğini tahmin ediyor. Alameda Research, FTX ve FTX U.S., 11 Kasım Cuma günü iflas başvurusunda bulundu ve Bankman-Fried aynı gün CEO olarak istifa etti.
FTX'in çöküşünün etkileri hala devam etse de bir şey açık: Bankman-Fried kadar hızlı düşen milyarder sayısı çok az. Sadece birkaç gün veya hafta içinde neredeyse tüm servetini kaybedenler arasında, bir zamanlar Almanya'nın en zenginlerinden biri yatırımcı Adolf Mercle ve yahudi karşıtlığı nedeniyle bozguna uğrayan Kanye West var.
Asla Forbes milyarderleri listesine girmeyen ama aynı zamanda büyük çöküşler yaşayan iki süper zengin iş adamı: Tarihin en büyük saadet zincirini yürüten kötü şöhretli dolandırıcı Bernie Madoff (ö. 2021) ve yatırım şirketi geçen yıl neredeyse bir gecede çökerek dünyanın en büyük bankalarından bazılarının tahmini 10 milyar dolar zarara uğramasına neden olan Archegos Capital Management'tan Bill Hwang.
Son 20 yılda, dolandırıcılık ve sahtekarlık da dahil olmak üzere çok çeşitli nedenlerle birçok servet eridi. Bu çöküşlerin çoğu davalara ve hatta hapis cezasına yol açtı. Buna, Cuma günü yatırımcıları dolandırmaktan 11 yıldan fazla hapis cezasına çarptırılan, kan testi şirketi Theranos'un kurucusu Elizabeth Holmes da dahil. Listedeki diğer üç kişi şu anda parmaklıkların arkasında, biri ev hapsinde, diğeri ise yargılanmayı bekliyor.
SBF'nin giderek tuhaflaşan hikayesinin son sayfası henüz yazılmadı. Dünya onun ve FTX'in kaderinin ne olacağını seyrederken, yakın tarihin en büyük milyarder düşüşlerine ve bu kişilerin bugün nerede durduğuna bir göz atın:
Antisemitizmle devrilen ayakkabı imparatorluğu
1. Kanye West
Ulaştığı en yüksek servet: 2 milyar dolar - Nisan 2022
Şu anki net serveti: 400 milyon dolar
Ne zaman çöktü: Ekim 2022
Kanye West, bir dizi yahudi karşıtı yorum, komplo teorileri ve tartışmalı davranışlar gerçekleştirdikten sonra Ekim ayında ayakkabı markası Yeezy’nin kilit iş ortağı Adidas ile yolları ayrıldı. Ye olarak da bilinen rapçi, bundan bir ay önce giyim perakendecisi Gap ile 10 yıllık sözleşmesini feshetti. Fransız moda evi Balenciaga, perakendeci Foot Locker, yetenek ajansı CAA ve bankacısı JPMorgan da Ye ile bağlarını kopardı.
İş imparatorluğunun çöküşüne rağmen, Ye'nin kişisel gayrimenkulleri, şarkıları, nakit parası milyarder eski eşi Kim Kardashian'ın giyim markası Skims’ten yüzde 5 hissesine sahip olması nedeniyle hala 400 milyon dolarlık bir serveti var.
Kaçak kuyumcu
2. Nirav Modi: Fugitive Jeweler
Ulaştığı en yüksek servet: 1,8 milyar dolar - 2015
Şu anki net serveti: Bilinmiyor
Ne zaman çöktü: 2018
Yüksek fiyatlı mücevherleri bir zamanlar Kate Winslet, Dakota Johnson ve Priyanka Chopra-Jonas gibi ünlüler tarafından takılan yıldız kuyumcu, şimdi Londra'nın güneybatısındaki Wandsworth Hapishanesi'nde Hindistan'a iade edilme mücadelesi veriyor.
Bu ayın başlarında, Londra'daki Yüksek Mahkeme onun iadesine karar verdi. Dünyanın dört bir yanında mağazaları olan bir sonraki Harry Winston olmayı arzulayan Hindistan kökenli kuyumcu, artık iflas etmiş olan şirketi Firestar International'ın genişlemesini finanse etmek için devlete ait Punjab Ulusal Bankası'nı 1,8 milyar dolar dolandırmakla suçlandı.
Modi, skandal patlak vermeden kısa bir süre önce 2018'de Hindistan'dan kaçtı ve bir yıl sonra Londra sokaklarında uzun bıyıklarıyla görüldü. Kısa bir süre sonra tutuklandı. Hintli yetkililer, çok değerli sanat koleksiyonu da dahil olmak üzere, Modi'nin mal varlıklarına el koyup satarak, Modi'nin borçlarını ödüyor.
Milyarder dolandırıcı yargılanmayı bekliyor
3. Rishi Shah
Ulaştığı en yüksek servet: 3,6 milyar dolar - 2017
Şu anki net serveti: 0
Ne zaman çöktü: 2018
Rishi Shah, Mayıs 2017'de 5,6 milyar dolara sahip bir değerle 600 milyon dolar toplayan sağlık grişimi Outcome Health'in üniversiteden ayrılan genç kurucusu olarak dikkatleri üzerine çekti. Ancak Shah, milyarderler arasına girdikten sonraki iki yıl içinde, o ve Outcome'dan iki üst düzey yönetici, şirketin finansal performansını ve ürünlerinin başarısını yanlış tanıtarak müşterilerden, borç verenlerden ve yatırımcılardan yaklaşık 1 milyar dolar çalmakla suçlandı. Üçlü, 2019'da suçlandıktan sonra suçsuz olduklarını savundu ve 2023'te yargılanacaklar.
İlaç üreticisi cezaevinde
4. John Kapoor
Ulaştığı en yüksek servet: 3,3 milyar dolar - 2015
Şu anki net serveti: Bilinmiyor
Ne zaman çöktü: 2017
İlaç endüstrisi girişimcisi ve yatırımcısı John Kapoor, opioid* üreticisi Insys Therapeutics'in kurucusu, CEO'su ve başkanıydı. Ekim 2017'de Kapoor tutuklandı ve doktorlara, kansere bağlı ağrıyı hafifletmek için tasarlanan şirketin fentanil spreyi Subsys'i ihtiyacı olmayan hastalara reçete etmeleri için rüşvet vermekle suçlandı. Insys iflas ilan etti ve 2019'da faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı.
*Tıbbi olarak anestezi de dahil olmak üzere ağrı kesici için kullanılır.
Tutuklanmasından sadece aylar sonra Forbes milyarderler listesinden düşen Hindistan doğumlu iş adamı, jürinin kendisini ve diğer dört Insys yöneticisini şantajdan suçlu bulmasının ardından 2020'de beş buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı. Federal Cezaevleri Bürosu'na göre Ağustos 2024'te serbest bırakılacak.
Tıp patronu 11 yıl hapis cezasına çarptırıldı
5. Elizabeth Holmes
Ulaştığı en yüksek servet: 4,5 milyar dolar - 2015
Şu anki net serveti: 0
Ne zaman çöktü: 2016
Theranos'un kurucu ortağı Elizabeth Holmes, bir kişinin parmak ucundan yalnızca bir veya iki damla kan kullanarak kan testinde devrim yaratacağını iddia ettiği bir cihaz geliştirdiği için teknoloji dünyasında dikkat çekmişti. 2015'te Stanford Üniversitesi'nden terk, Amerika'nın kendi kendini yetiştirmiş en zengin kadınıydı. Bir yıl sonra, geliştirdiği teknolojinin güvenilmez olduğu kanıtlandıktan sonra ve şirket federal kurumlar tarafından bir dizi soruşturmayla karşı karşıya kalınca, Forbes onun net servetiyle ilgili tahmini sıfıra indirdi. 2018'de elektronik dolandırıcılıkla suçlandı. 2021’de yargılanmaya başladı. Duruşması sırasında Holmes suçu eski erkek arkadaşı ve Theranos'un eski başkanı ve işletme müdürü Ramesh Balwani'ye atmaya çalıştı.
Ancak jüri üyeleri buna inanmadı ve Holmes'u Ocak 2022'de yatırımcıları dolandırmakla ilgili dört suçlamadan mahkum etti. İkinci çocuğuna hamile olan Holmes, Kasım 2022'de 11 yıldan fazla hapis cezasına çarptırıldı. Balwani de suçlu bulundu ve elektronik dolandırıcılık ve elektronik dolandırıcılık için komplo kurmaktan 20 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya.
Brezilya'nın en zengini 30 yıl hapis cezasına çarptırıldı
6. Eike Batista
Ulaştığı en yüksek servet: 30 milyar dolar - 2012
Şu anki net serveti: Bilinmiyor
Ne zaman çöktü: 2013
Aşırı hırslı bir adam olan Brezilyalı petrol ve gaz girişimcisi Eike Batista, bir zamanlar Forbes'a dünyanın en zengin insanı olacağına söyledi. Bir süre için bu mümkün görünüyordu. 2012'nin başlarında Batista'nın serveti, ana şirket EBX Group'un altında bulunan halka açık enerji şirketlerinin fiyatları hızla yükselirken tahmini olarak 30 milyar dolar değerindeydi.
Ancak bir yıl içinde, üretim ve mali hedeflere ulaşılamaması nedeniyle, enerji imparatorluğu parçalanmaya başladı. Amiral gemisi petrol şirketi OGX'in petrol rezervlerini fazlasıyla abarttığı ortaya çıktı. OGX, 45 milyar dolarlık bir tahvil ödemesinde temerrüde düştükten sonra 2013 yılında iflas başvurusunda bulundu. Batista, 2018'de şu anda tutuklu olan eski Rio de Janeiro Valisi Sergei Cabral'a devlet sözleşmeleri karşılığında 16,5 milyon dolar rüşvet vermekten 30 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Malikanesinde ev hapsinde yaşıyor.
İyi zamanları tersine döndü
7. Vijay Mallya
Ulaştığı en yüksek servet: 31,6 milyar dolar - 2007
Şu anki net serveti: Bilinmiyor
Ne zaman çöktü: 2012
Gösterişli yaşam tarzı nedeniyle "İyi Zamanların Kralı" olarak bilinen Mallya, Hindistan'ın en büyük likör şirketlerinden biri olan United Spirits'i ve artık feshedilmiş Kingfisher Airlines'ı yönetiyordu. 2005 yılında havacılık alanına girdikten sonra, likör kralı, mücadele eden Kingfisher Airlines'ı ayakta tutmaya çalışırken çok sayıda Hint bankasından 1 milyar dolardan fazla borcu topladı. Bir noktada Hindistan'daki en büyük ikinci yerel taşıyıcı olan Kingfisher iflas etti ve 2012'de kapandı. Forbes'un o sırada bildirdiğine göre, Mallya abartılı partiler vermeye devam ederken, pilotlar ve kabin personeline aylarca ödeme yapılmadı.
Mallya, Hindistan Devlet Bankası tarafından borç verenlere olan borçlarını temerrüde düşürdükten sonra 2016 yılında İngiltere'ye kaçtı ve bugün hala orada yaşadığına inanılıyor. Ülkesine iade edilmesi için uğraşılıyor. Mallya'nın geçen Temmuz ayında bir İngiliz mahkemesi tarafından iflasnın ilan edilmesi, Hindistan bankalarının Mallya'nın ödenmemiş borçlarının geri ödenmesini istemesinin önünü açtı.
Saadet zinciri prensi
8. Allen Stanford
Ulaştığı en yüksek servet: 2,2 milyar dolar - 2018
Şu anki net serveti: 0
Ne zaman çöktü: 2009
Parasını yönetmesi için Bernie Madoff'a veren bir dolandırıcı olan Stanford, 2012 yılında Antigua merkezli bir sınır ötesi banka olan Stanford Financial Group aracılığıyla 7 milyar dolarlık bir saadet zinciri yürütmekten suçlu bulundu. Savcılara göre eski milyarder, sahte yüksek getirili mevduat sertifikaları satarak ve ardından bu fonları şüpheli yatırımlar ve müsrif yaşam tarzını finanse etmek için kullanarak yaklaşık yirmi yıl boyunca bir vurgun yaptı. 2012 yılında 110 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve şu anda Florida, Coleman'da yüksek güvenlikli bir hapishanede tutuluyor.
Mali krizin getirdiği son
9. Adolf Merckle
Ulaştığı en yüksek servet: 12,8 milyar dolar - 2007
Şu anki net serveti: -
Ne zaman çöktü: 2008
Mercle, yatırım ekibi 2008 mali krizinde kötü darbe alan bir Alman sanayiciydi. İşleri daha da kötüleştiren şey, Volkswagen AG'ye karşı girdiği büyük bir bahisti. O yılın Ekim ayında Avrupalı otomobil devi Porsche'nin şirketi devralmak için yarıştığının ortaya çıkmasıyla geri tepti ve Volkswagen'in hisse fiyatını yükseltti.
Mercle, o zamana kadar büyük ölçüde kaldıraç kullanan VEM Vermoegensverwaltung holdinginin maruz kaldığı zararları karşılamak için 1 milyar dolardan fazla kredi aradı. İmparatorluğu çöküşe doğru sallanırken, Mercle 2009'da Almanya'nın Blaubeuren kentindeki evinin yakınındaki bir trenin önüne atlayarak intihar etti. Adolf'un ölümünden sonra oğlu Ludwig, düşen aile servetini tersine çevirdi, kalanları sattı ama sonunda durumu toparladı. Ludwig’in serveti şu an da 5 milyar dolar.
Rusya'nın en zengin adamının Putin kaynaklı çöküşü
10. Mikhail Khodorkovsky
Ulaştığı en yüksek servet: 15 milyar dolar - 2004
Şu anki net serveti: Bilinmiyor
Ne zaman çöktü: 2006
Rus petrol ve gaz devi Yukos'un eski başkanı Khodorkovsky, 2004'teki servetinin zirvesindeyken tahmini 15 milyar dolar ile Rusya'nın en zengin adamıydı. Ancak hükümetin yolsuzluğu konusunda Putin ile alenen tartıştıktan sonra, Khodorkovsky vergi kaçakçılığı, zimmete para geçirme ve dolandırıcılık suçlarından tutuklandı ve hapse atıldı.
Bir zamanlar Rusya'nın en büyük petrol şirketi olan Yukos, 2006'da parçalandı ve iflas ilan etti. Varlıklarının çoğu devlet kontrolündeki petrol şirketi Rosneft’e geçti. Khodorkovsky 2013 yılında afla çıktı ve o zamandan beri Londra'da yaşıyor. Burada Putin'i sesli bir şekilde eleştirmeye devam ediyor. Eski milyarder Mayıs ayında Milken Enstitüsü'nün yıllık konferansında "Putin iktidarda kaldığı sürece dünya güvenli bir yer olmayacak" dedi.
