26 Nisan 2024, Cuma Gazete Oksijen
12.11.2021 04:29

Ceviz her mevsimin, her ortamın lezzeti

Ceviz hasat mevsimi bitti bitiyor. Piyasaya erken hasat taze cevizler çıktı bile. Öyle soylu bir yiyecek ki ceviz, ağacı da kendi de etkileyici. Yiyecek olarak tek başına, tuzlu yemekler ile, tatlılarda her lezzetle yakışır ceviz, her tada uyum ve katkı sağlar. Belki de bu nedendendir dünyada da çok seviliyor, bizde olduğu gibi.  Taze cevizin  hafif sütlü, bitter, yağlı, taze bir kekremsiliğe sahip tadı, ağzı kibarca büzer, bekledikçe kekremsiliği azalır, kavrulunca da yağlılık kavruk karamel tadına evrilir. Ağızda kalıcı bir lezzete sahiptir ceviz. Dokusuna gelince kırılgan bir dokudan çekilince kumlu bir dokuya kadar değişebiliyor ağızda bıraktığı hissiyat.  Ezelden beri çok severim Çerkes tavuğunu. Tavuk etinin çok heyecanlandırıcı olmayan tadını ceviz ve sarımsak el ele verip ayrı bir boyuta taşırlar Çerkes tavuğunda. Hem tadına hem de dokusuna katkıda bulunur ceviz  Çerkes tavuğunun. Çerkes demişken Gürcistan’da satsivi adında temelinde ceviz, sarımsak, soğan olan baharatlı bir sos tatmıştım. Bu sosu et, tavuk, balık veya yumurta ile servis ediyorlardı. Ayrıca Kharcho isimli genelde etle yapılan ama tavukla da yapılabilen bir yemekte de domatesle beraber gene ceviz ve sarımsak kullanıyorlardı. Sanki etli bir Çerkes tavuğu yermiş gibi hissediyorsunuz. Gürcüler cevizin hakkını veriyor anlaşılan. Bizim de Çerkes tavuğunun benzer bir kültürden geldiği düşünülünce Kafkas coğrafyasının kültürel olarak cevizi sevdiği anlaşılıyor. Gene yıllar önce Antalya’da 7 Mehmet restoranının sahibi Mehmet bize cevizli peynirli bir erişte hazırlamıştı. Bu lezzet kombinasyonundan çok etkilenmiştim. Cevizin buruk tadını peynirin tuzlu, sütsü tadı ve tereyağının dengelemesi, eriştenin bu tatları taşıyıp seyreltmesi, cevizin eriştenin hamursu dokusu karşısında kırılgan dokusu her boyutu ile yemeği hissetmemi sağlamıştı. Ceviz yemeği taçlandırmıştı anlayacağınız. Cevizin yemeğe etkilerini bizim kültür iyi anlamış olacak ki içli köfte, muhammara gibi birçok yemeğe ceviz ekliyoruz. Bırakın et ürünlerini, midye ve kalamar tavanın yanındaki taratorda da ceviz olmazsa olmaz bir lezzet. Bizim ceviz karayı bitirdi denize geçti tamamlayıcı bir lezzet olarak. Özellikle ekmek ve sarımsak ile sıkça buluşuyor mutfağımızda.

Salatalarda da vazgeçilmez

Hamur işlerine de pek yakışıyor ceviz. Mesela kurabiyelere, ekmeklere, böreklere, keklere sıkça ceviz ekleniyor. Salatalarda da güzel bir tamamlayıcı oluyor lezzetiyle.  Ceviz tatlıcıların da tercih ettiği bir lezzet. Mesela ipe geçirilen cevizlerin pekmez ile kaplanmasıyla yapılan cevizli sucuk bir başyapıt. Hem raf ömrü olan hem lezzetli bir yiyecek. Pekmezden gelen tatlılığı cevizin kekremsi tadı dengeliyor cevizli sucukta. Ama cevizin çok sevildiği önemli bir diğer lezzet de baklava. Baklava Antep’te geliştirilirken ilk örnekler ceviz ile yapılırmış. Zaman içinde Antep fıstığı kullanılır olmuş. Gerçi Antep fıstığı da çok yakışıyor baklavaya ama cevizlinin yeri ayrı. Hamurun çıtırdayan dokusuna ek olarak cevizin kırılgan dokusu, şerbetin tatlılığı karşısında cevizin kekremsi tadı tam bir denge yaratıyor. Cevizin kavruk yağlı lezzeti de aromaları bir ileriye taşıyor baklavada. Cevizin lokumda da hatırı sayılır bir katkısı var. Lokumun tatlılığını dengelerken elastik dokusunun karşısında kırılgan doku bir kontrast oluşturuyor damakta. Cevizli bal kabağı tatlısına ne demeli peki? Bir de taze cevizden yapılan reçeli var ki kaşık kaşık yiyesi geliyor insanın.  Cevizi dünyada hamur işlerinde, granolaların içinde, çikolatada, peynirlerin içinde kullanıyorlar birçok kültürde. Cevizin etimolojik açılımı Arapça sert kabuklu meyveden cawz kelimesinden türemiş dilimize. Dünyada İran cevizi, Anadolu cevizi, İngiliz cevizi en çok bilinen çeşitleri olsa da yukarı Mezopotamya’ya ait çok geniş bir coğrafyaya yayılmış bir meyve. Batıya doğudan geçmiş göçlerle, keşiflerle.  Hal böyle olunca da bizlerin sıkça kullanması şaşırtıcı değil.  Dünyada önemli ceviz üreticilerinden biri Türkiye. Gerçi Çin neredeyse Türkiye’nin ürettiği cevizin 10 katını üretiyor ama bizim Anadolu cevizinin tadı başka.  Cevizin hep doğru uygulamaları yok. Mesela ceviz peynir tabaklarında kırmızı şarapla ikram edilir sıkça. Şaraptaki tanik kekremsi tatlar ile cevizdeki kekremsilik pek yakışmaz genelde. Ağzınızı iyice büzer, uzun ve acımsı bir lezzetin ortaya çıkmasına neden olur ceviz kırmızı şarap ile. Ama bu istisna dışında sabahtan akşama, tek başına veya yemeğin içinde, sosunda, tatlısından tuzlusuna ceviz her mevsimin, her ortamın lezzeti.